پرسش در حشر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند از
فرشتگان در
زمان حشر، درباره پرستش کنندگان آنان پرسش می‌کند.
و یوم یحشرهم جمیعـا ثم یقول للملئکة اهـؤلاء ایاکم کانوا یعبدون.
«به خاطر بیاور روزی را که خداوند همه آنان را بر می‌انگیزد، سپس به فرشتگان می‌گوید: آیا اینها شما را
پرستش می‌کردند؟!»
در جمله" ثم یقول للملائکة ا هؤلاء ایاکم کانوا یعبدون" که خدای تعالی
سؤال می‌کند، منظور سؤال از اصل فرشته پرستی نیست، و از ملائکه نمی‌پرسد، که آیا بت پرستان شما را پرستش می‌کردند یا نه، چون اگر سؤال این بود. دیگر معنا نداشت ملائکه آن را انکار کنند، بگویند: " سبحانک انت ولینا... "، چون در اینکه
مشرکین ملائکه را می‌پرستند هیچ حرفی نیست، بلکه مراد، سؤال از رضایت ملائکه است، که آیا شما به پرستش مشرکین. و
خضوع عبادتی ایشان در برابر شما راضی بودید، یا خیر؟ همانطور که در آیه: " ا انت قلت للناس اتخذونی و امی الهین من دون الله" از
حضرت مسیح علیه‌السّلام نمی‌پرسد که آیا تو چنین دستوری داده‌ای؟ چون هر چند ظاهر عبارت همین معنا را می‌رساند، اما می‌دانیم که منظور این نیست، چون خدای تعالی می‌داند که مسیح علیه‌السّلام چنین دستوری نمی‌دهد، بلکه مراد این است که آیا تو راضی بودی که امتت تو را به عنوان خدای دوم بپرستند؟ خواهی گفت: این را هم خدا می‌دانست که نه ملائکه به
شرک مشرکین راضی بودند، و نه مسیح علیه‌السّلام به شرک
نصاری، در جواب می‌گوییم: بله درست است، که خدا این را هم می‌دانست، اما منظور از این عبارت این است که به هر دو طایفه بفهماند که امیدی که به
شفاعت ملائکه و شفاعت حضرت مسیح علیه‌السّلام داشتند، بی جا بوده، و برای همیشه از این شفاعت ناامید باشند، و هر چه در
دنیا به این منظور
عبادت کردند، همه هدر رفته، و بی فایده است.
پرسش شکوه آمیز اعراض کنندگان یاد
خدا، از علت نابینا محشور شدن خود، در
قیامت از
آیات زیر برداشت می شود.
ومن اعرض عن ذکری فان له معیشة ضنکـا ونحشره یوم القیـمة اعمی
«و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم!»
قال رب لم حشرتنی اعمی وقد کنت بصیرا.
«می‌گوید: پروردگارا! چرا نابینا محشورم کردی؟! من که بینا بودم!»
چنین به نظر می‌آید که
کوری روز قیامت همان
کوری حس باصره باشد، چون اعراض کننده از یاد خدا وقتی
کور محشور می‌شود می‌پرسد: چرا مرا
کور محشور کردید، با اینکه در دنیا
چشم داشتم و بینا بودم؟ معلوم می‌شود در
آخرت آن چیزی را ندارد که در دنیا داشته، و آن حس باصره بود، نه
بصیرت که بینایی
قلب است، آن وقت بر این معنا اشکال می‌شود به ظاهر ادله‌ای که دلالت می‌کند بر اینکه مجرمین صحنه‌های هول انگیز قیامت و آیات عظیمه آن و
قهر خدای را می‌بینند، مانند آیه" اذ المجرمون ناکسوا رؤسهم عند ربهم ربنا ابصرنا و سمعنا"
و آیه" اقرا کتابک" .
به خاطر همین ناسازگاری، بعضی
گفته‌اند مجرمین در روز قیامت اول بینا محشور می‌شوند، بعدا
کور می‌گردند. و بعضی
دیگر گفته‌اند: نخست بینا محشور می‌شوند، بعد
کور می‌گردند، و در آخر باز بینا می‌شوند. ولی همه این حرفها از باب مقایسه اوضاع و احوال قیامت است به نظائر دنیایی آن و این
قیاس، قیاسی است مع الفارق و بیجا، برای اینکه آنچه از ظاهر مسلم
قرآن و
سنت استفاده می‌شود این است که نظام حاکم در آخرت غیر نظام حاکم در دنیا و غیر آن نظامی است که معهود
ذهن ما از
طبیعت است، آنچه ما از بصیر و اعمی به ذهن داریم این است که
بصیر عبارت از کسی است که همه دیدنی‌ها را ببیند، و
کور آن کسی است که آنچه را که قابل رؤیت است نبیند.
ولی هیچ دلیلی نداریم بر اینکه آنچه این کلمات در دنیا معنا می‌دهد در آخرت هم به همان معنا است، ممکن است معنای آخرتی آنها تبعیض شود، یعنی مجرم که
کور محشور می‌شود،
سعادت زندگی آخرتی و رستگاری به کرامت آخرت را نبیند، ولی نامه عمل خود را که
حجت را بر او تمام می‌کند و نیز اوضاع هول انگیز، و هر چه را که مایه شدت
عذاب او است از
آتش و غیر آتش را ببیند، هم چنان که قرآن آنان را از مشاهده
پروردگار خود محجوب معرفی نموده و فرموده است: " انهم عن ربهم یومئذ لمحجوبون".
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «پرسش در حشر».
