پدیده های با برکت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از پدیده‌های مبارک،
قرآن است
یکی از پدیده‌های مبارک، قرآن است که در ۴ آیه، از آن یاد شده است:«
و هذا کِتبٌ اَنزَلنهُ مُبارَکٌ».
مبارک بودن قرآن را بنابر تعریف برکت به «ثبوت خیر» به این سبب دانسته‌اند که تلاوت
و عمل کردن به قرآن، راه رسیدن به
سعادت و خیر است
و علم اولین
و آخرین
و بخشش
گناهان و حلال و حرام در آن آمده است
و بنابر تعریف برکت به «افزون شدن»، مبارک بودن قرآن را به سبب بیان افزون
و ناسخ بودن آن نسبت به کتابهای پیشین
و ماندگاری آن تا پایان تکلیف دانسته‌اند.
آیه دیگری نزول قرآن را در شبی مبارک می‌داند:«اِنّا اَنزَلنهُ فی لَیلَة مُبرَکَة»
بیشتر مفسران
منظور از «لَیلَة مُبارَکَة» را
شب قدر و بعضی شب پانزدهم
شعبان دانسته‌اند؛ اما برخی به دلالت «اِنّا اَنزَلنهُ فی لَیلَةِ القَدر»
و «شَهرُ رَمَضانَ الَّذِی اُنزِلَ فیهِ القُرءانُ»
قول نخست را صحیح‌تر می‌دانند.
وصف مبارک را به سبب اجابت
دعا و نزول برکات
و ثواب
و خیری دانسته‌اند که در این شب از جانب خداوند بر بندگان نازل می‌شود.
در قرآن از پدیده‌های مبارک دیگری یاد شده است که می‌توان از آن‌ها با عنوان مکانهای مبارک نام برد. این مکانها عبارت‌اند از:
زمین مکه و سرزمین شام . زمین گسترده‌ترین مکانی است که قرآن از برکت نهادن خداوند در آن سخن گفته است:«... بِالَّذی خَلَقَ الاَرضَ... وبرَکَ فیها».
منظور از برکت را خیر دائمی زمین برای اهلش
و روییدن
درختان دانسته‌اند.
در آیه‌ای از
کعبه با وصف مبارک یاد شده است:«اِنَّ اَوَّلَ بَیت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکًا».
برکت کعبه را به سبب
ثواب و بخشش گناهان دانسته‌اند که
حاجیان ،
عمره‌گزاران ،
معتکفان و طواف کنندگان کعبه به دست می‌آورند.
در ۶ آیه
به برکت سرزمینی اشاره شده است که مشهور مفسران آن را سرزمین شام
یا بخشی از آن منطقه
دانسته
و عامل برکت آن را با تعابیری گوناگون در دو نظریه
بیان کرده‌اند:
عده‌ای برکت این سرزمین را به حاصلخیزی زمین
و وجود محصولات کشاورزی، درختان
و میوه‌های فراوان
و چشمه‌ها
و نهرهای جاری دانسته‌اند.
بعضی به نزول
وحی و ملائکه در این سرزمین
و وجود
پیامبران بسیار
و مدفن آن‌ها اشاره کرده
و سرزمین شام را برکت یافته از آن‌ها دانسته‌اند. در روایتی از
پیامبر ، شام سرزمین برگزیده خدا
و جایگاه گسیل بندگان برگزیده‌اش معرفی شده است.
فخر رازی نیز بر این باور است که خداوند نشان برکات خود را بر سرزمین شام نهاده‌است.
برکت این زمین در قرآن، ضمن وقایعی بازگو شده است:
خداوند در
شب معراج ، پیامبر را از
مسجدالحرام تا
مسجدالاقصی که در سرزمینی مبارک است، سیر داد:«المَسجِدِ الاَقصَا الَّذی برَکنا حَولَهُ».
خداوند
بنی‌اسرائیل را در سرزمینی برکت یافته مستقر کرد:«
و اَورَثنَا القَومَ... مَشرِقَ الاَرضِ ومَغرِبَهَا الَّتی برَکنا فیها».
مراد از این سرزمین را شام یا مصر دانسته‌اند.
خداوند
ابراهیم و لوط را نجات بخشید
و در سرزمینی با برکت برای همه جهانیان، جای داد:«
و‌نَجَّینهُ ولوطًا اِلَی الاَرضِ الَّتی برَکنا فیها لِلعلَمین».
مفسران سخنان مختلفی در معرفی این سرزمین گزارش کرده‌اند؛ قتاده آن را سرزمین شام
و جبائی آن را
بیت المقدس دانسته
و به نظر
ابن‌عباس به دلیل آیه «اَوَّلَ بَیت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکًا» (آل‌عمران:۹۶) آن مکان، مکه است.
بعضی هم آن را
مصر دانسته‌اند.
قرآن از حرکت تند باد به فرمان
سلیمان به سوی سرزمینی برکت یافته یاد می‌کند:«ولِسُلَیمنَ الرِّیحَ عاصِفَةً تَجری بِاَمرِهِ اِلَی‌الاَرضِ الَّتی برَکنا فیها».
باد به فرمان سلیمان به هر جا می‌رفت
و در نهایت به محل استقرار سلیمان در
شام بازمی‌گشت.
در آیه ۱۸
سبأ نیز سخن از برکت یافتگی مکانی است که
قوم سبأ با آنجا ارتباط داشتند:«
و‌جَعَلنا بَینَهُم وبَینَ القُرَی الَّتی برَکنا فیها قُرًی ظهِرَة...»
مفسران، این سرزمین را شام
و برکت آن را به داشتن ۴۷۰۰ قریه با
آب و درختان
و محصولات فراوان دانسته‌اند. بعضی هم گفته‌اند:با فراوانی قریه‌ها به آنجا برکت داده شده است.
بعضی هم منظور از این سرزمین را بیت‌المقدس
و ارض مقدسه گفته‌اند.
در بعضی روایات
شیعه برای این آیه تأویلهایی آمده است؛ این روایات، «القُرَی الَّتی برَکنا فیها» را اهل‌بیت
و «قُرًی ظهِرَة» را واسطه‌های بین
اهل‌بیت و شیعیان مانند
راویان حدیث و فقیهان دانسته‌اند.
بعضی از
مفسران شیعه این روایات را در مقام
تفسیر آیه نشمرده
و آن‌ها را بازگو کننده بطنی از قرآن دانسته‌اند.
قرآن از محل برانگیخته شدن
موسی با تعبیر «بقعه مبارکه» یاد می‌کند:«نودِیَ مِن شطِیِ الوادِ الاَیمَنِ فِی البُقعَةِ المُبرَکَةِ».
فخر رازی وصف
مبارک را به این سبب دانسته که پیامبری موسی از آن مکان آغاز شده است.
مفسران «
بقعه مبارکه » را همان
سرزمین مقدس می‌دانند که هنگام ورود موسی به آنجا، خداوند او را این گونه خطاب کرد:«فَاخلَع نَعلَیکَ اِنَّکَ بِالوادِ المُقَدَّسِ».
مفسران «مقدس» را «مبارک» معنا کرده‌اند
، افزون بر این واژه‌های «سَیناء»:«شَجَرَةً تَخرُجُ مِن طورِ سَیناءَ»
و «سینین»
:«
و طور سینین»
را به معنای مبارک
و منظور از
طور سیناء و طور سینین را کوهی دانسته‌اند که در آنجا ندایی موسی را مخاطب قرار داد.
مفسران برای این دو عبارت معناهای دیگری نیز بازگو کرده‌اند.
بخشی دیگر از پدیده‌های مبارک مربوط به بعضی از جلوه‌های طبیعت است؛
در آیه‌ای ضمن
تمثیلی برای
نور خداوند، از
درخت مبارک
زیتون سخن رفته است:«کَاَنَّها کَوکَبٌ دُرّیٌّ یوقَدُ مِن شَجَرَة مُبرَکَة زَیتونَة».
مفسران برکت
درخت زیتون را بدین سبب دانسته‌اند که گونه‌هایی از منافع را در خود جای داده است
و روغن آن روشن‌ترین روغن است، افزون بر این گفته‌اند که درخت زیتون نخستین درختی است که پس از
طوفان نوح روییده
و محل رویش آن
منزلگاه انبیا بوده است.
یکی دیگر از جلوه‌های طبیعت
باران است که قرآن از آن با تعبیر «
آب مبارک » یاد می‌کند:«ونَزَّلنا مِنَ السَّماءِ ماءً مُبرَکًا».
وجه
برکت باران را در ادامه آیه با ذکر کارکرد آن در رویش باغها
و دانه‌های کشاورزی
و درختان
و برخورداری انسان از رزق
و روزی، می‌توان دریافت
:«فَاَنبَتنا بِهِ جَنّت وحَبَّ الحَصید».
مفسران برکت
زمین را به رویش درختان تفسیر کرده‌اند.
پدیده مبارک دیگری که قرآن در ضمن دستوری اخلاقی برای حسن معاشرت مسلمانان از آن یاد کرده «
سلام » است:«فَاِذا دَخَلتُم بُیوتًا فَسَلِّموا عَلی اَنفُسِکُم تَحِیَّةً مِن عِندِ اللّهِ مُبرَکَةً».
مفسران، پیوسته سلام گفتن را سبب زیادی خیر دانسته‌اند
، زیرا از دعای
مؤمن برای مؤمن امید خیری از جانب خداوند می‌رود.
افزون بر این پدیده‌های با برکت که در قرآن آمده، در روایات نیز پدیده‌های بسیاری مانند:
آب ،
آتش ،
گوسفند ، بز
و... دارای برکت معرفی شده‌اند.
الامامة و التبصره؛ انوارالتنزیل
و اسرار التأویل، بیضاوی؛ بحارالانوار؛ تاج العروس من جواهرالقاموس؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تفسیر التحریر
و التنویر؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر القرآن الکریم، ابن‌عربی؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ رحمة من الرحمن فی تفسیر
و اشارات القرآن؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ سفینة البحار
و مدینة الحکم
و الآثار؛ الصحاح تاج اللغة
و صحاح العربیه؛ عیون الحکم
و المواعظ؛ الفتوحات‌المکیه؛ الکافی؛ الکشاف؛ کشف الاسرار
و عدة‌الابرار؛ کمال الدین
و تمام النعمه؛ لسان العرب؛ لغت نامه؛ مجمع البحرین؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ مسند احمد‌بن حنبل؛ معجم الفروق اللغویه؛ معجم اللاهوت الکتابی؛ معجم مقاییس اللغه؛ مفردات الفاظ القرآن؛ الموسوعة الفقهیة المیسره؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ واژه‌های دخیل در قرآن مجید؛ وسائل‌الشیعه.
دائرةالمعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله«پدیده های با برکت»
