وقف ناقص
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به
وقف بر بخشی از
کلام ، با نیاز بخش بعدی به آن وقف ناقص می‌گویند.
وقف اختیاری را در یک تقسیم، به
وقف تام و ناقص منقسم کرده‌اند. «وقف ناقص» در جایی است که از بخش بعدی
مستغنی باشد اما بخش بعدی، از این کلام
مستغنی نباشد. مثلاً در: (اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ صِرَاطَ الَّذِینَ اَنعَمتَ عَلَیهِمْ)
هر چند عبارت:«اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ» به مابعد نیازی ندارد، اما «صِرَاطَ الَّذِینَ اَنعَمتَ عَلَیهِمْ» به ماقبل مرتبط بوده و بی نیاز از آن نیست.
ارتباط معنایی بین دو بخش کلام، از حیث شدت و ضعف، متفاوت است و به همین ملاک، اقسام پنج گانه‌ای به اسامی: «
وقف اتمّ »، «
وقف تام »، «
وقف شبه تام »، «وقف ناقص» و «
وقف انقص » ترسیم کرده‌اند که ارتباط در این اقسام- به ترتیب- از ضعف به شدت می‌گراید، و به همین نسبت، مکثِ همراه با وقف، کم و کمتر می‌شود به طوری که در «وقف انقص» بخش اول بدون مکث و تراخی باید به دنبال بخش اول قرائت شود.
زرکشی در مواردی، وقف ناقص را نیکو شمرده است:
۱. به هدف بیان یک نکته، مثل وقف بر «عِوَجَا» در آیه:(وَلَمْ یَجْعَل لَّهُ عِوَجَاقَیِّمًا لِّیُنذِرَ بَاْسًا شَدِیدًا مِن لَّدُنْهُ)
برای بیان این نکته که «قَیِّمًا» منفصل از «عِوَجَا» بوده و حال (با نیت تقدّم) است. و مثل وقف بر «بَنَاتُ الاُخْتِ» در آیه:(حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ اُمَّهَاتُکُمْ وَبَنَاتُکُمْ وَاَخَوَاتُکُمْ وَعَمَّاتُکُمْ وَخَالاَتُکُمْ وَبَنَاتُ الاَخِ وَبَنَاتُ الاُخْتِ وَاُمَّهَاتُکُمُ اللاَّتِی اَرْضَعْنَکُمْ)
برای فاصله گذاشتن بین تحریم نَسَبی و سببی. و مثل وقف بر «مَّرْقَدِنَا» در آیه:(قَالُوا یَا وَیْلَنَا مَن بَعَثَنَا مِن مَّرْقَدِنَا هَذَا مَا وَعَدَ الرَّحْمَنُ وَصَدَقَ الْمُرْسَلُونَ)
برای بیان این نکته که «هَذَا...» ادامه قول مذکور نیست.
۲. وقف بر رؤوس آیات، مثل:(مَاکِثِینَ فِیهِ اَبَدًاوَیُنذِرَ الَّذِینَ)،
و:(وَاتَّقُواْ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَاَن تَقُولُواْ).
۳. در مواردی که صورت وقف و وصل به لحاظ
لفظ ، عین همدیگر باشند، مثل:(کَلَّا اِنَّهَا لَظَینَزَّاعَةً لِّلشَّوَیتَدْعُو مَنْ اَدْبَرَ وَتَوَلَّیوَجَمَعَ فَاَوْعَی).
۴. در مواردی که کلام مبنی بر وقف است، که به لحاظ
صیغه ، غیر از وقف، جایز نیست، مثل:(لَمْ اُوتَ کِتَابِیهْوَلَمْ اَدْرِ مَا حِسَابِیهْ).
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «وقف ناقص».
