• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

هُمَزَة (لغات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





هُمَزَة: (وَیْلٌ لِّکُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ)
«هُمَزَة» صیغه مبالغه است (صیغه مبالغه غیر از اوزان معروف به وزن‌های دیگر نیز می‌آید، از جمله همین وزن است که اشباه و نظائری نیز در لغت عرب دارد، مانند:
«ضحکة» به معنای کسی که بسیار خندان است) از مادّه‌ «همز» در اصل به معنای «شکستن» است و از آنجا که افراد عیب‌جو و غیبت‌کننده شخصیت دیگران را درهم می‌شکنند، به آنها «همزة» اطلاق شده.
در این که آیا این واژه و واژه‌ «لُمَزة» به یک معناست، و اشاره به غیبت‌کنندگان و عیبجویان می‌کند؟ یا در میان این دو فرقی است؟ مفسران احتمالات زیادی داده‌اند:
بعضی آنها را به یک معنا گرفته‌اند، و بنابراین، ذکر این دو با هم برای تاکید است.
ولی، بعضی گفته‌اند: «همزه» به معنای‌ غیبت‌کننده و «لمزه» به معنای عیب‌جو است.
بعضی دیگر، «همزه» را به معنای کسانی که با اشارت دست و سر عیبجوئی می‌کنند و «لمزه» را به معنای کسانی که با زبان این کار را انجام می‌دهند، دانسته‌اند.
بعضی «اولی» را اشاره به عیبجوئی روبرو، و «دومی» را به عیبجوئی پشت سر می‌دانند.
بعضی، اولی را به معنای عیبجوئی آشکار، و دومی را عیب‌جوئی پنهان و با اشاره چشم و ابرو شمرده‌اند.
و گاه گفته شده که هر دو به معنای کسی است که مردم را با القاب زشت و زننده یاد می‌کند. ولی از مجموع کلمات ارباب لغت استفاده می‌شود که این دو واژه به یک معنا است، و مفهوم وسیعی دارد که هر گونه عیبجوئی و غیبت و طعن و استهزاء به وسیله زبان و علائم و اشارات و سخن‌چینی و بدگویی را شامل می‌شود.



(وَیْلٌ لِّکُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ) (واى بر هر عيبجوى مسخره كننده‌اى!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: در مجمع البيان گفته: كلمه همزه به معناى كسى است كه بدون جهت بسيار به ديگران طعنه مى‌زند و عيب‌جويى و خرده‌گيريهايى مى‌كند كه در واقع عيب نيست. و اصل ماده همز به معناى شكستن است، و كلمه لمز نيز به معناى عيب است پس همزه و لمزه هر دو به يك معنا است.
ولى بعضى گفته‌اند: بين آن دو فرقى هست، و آن اين است همزه به آن كسى گويند كه دنبال سر مردم عيب مى‌گويد و خرده مى‌گيرد، و اما لمزه كسى را گويند كه پيش روى طرف خرده مى‌گيرد نقل از لیث. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)


۱. همزه/سوره۱۰۴، آیه۱.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۸۴۶.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۴۱.    
۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۳۳۴.    
۵. همزه/سوره۱۰۴، آیه۱.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۱۳.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۶۱۵.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۵۸.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۲۶۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۸۱۸.    



مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «هُمَزَة»، ص۶۲۶.    


رده‌های این صفحه : لغات سوره همزه | لغات قرآن




جعبه ابزار