هَیْج (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هَیْج (به فتح هاء و سکون یاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
تحرّک،
اضطراب و
برخاستن مثل برخاستن
غبار، است.
چند مورد از این مادّه در
نهج‌البلاغه آمده است.
هَیْج:
به معنای تحرک، اضطراب، و برخاستن مثل برخاستن غبار است.
برحی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
درباره
قلب انسان فرمود:
«وَ لَهُ مَوادّ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ أَضْدادٌ مِنْ خِلافِها، فَإِنْ سَنَحَ لَهُ الرَّجاءُ أَذَلَّهُ الطَّمَعُ، وَ إِنْ هاجَ بِهِ الطَّمَعُ أَهْلَكَهُ الْحِرْصُ.» «و اين شگرفى به خاطر آن است كه انگيزه‌هايى از
حکمت و ضدّ آن در آن
جمع است هرگاه آرزوها در آن
ظاهر شود،
طمع او را
ذلیل خواهد كرد و هنگامى كه طمع در او به هيجان آيد،
حرص او را هلاک مى‌كند.»
(شرح‌های حکمت:
)
به لشكريان
توصیه مى‌فرمود:
«وَ لا تُجْهِزوا عَلَى جَريح لا تَهيجُوا النِّساءَ بِأَذىً وَ إِنْ شَتَمْنَ أَعْراضَكُمْ وَ سَبَبْنَ أُمَراءَكُمْ.» «آدم زخمى را نكشيد، زنان را ناآرام نمایيد هر چند كه عرض شما را فحش دهند و اميرانتان را ناسزا گويند.»
(شرح‌های نامه:
)
و حضرت درباره خلقت
زمین فرموده:
«فَلَمّا سَكَنَ هَيْجُ الْماءِ مِنْ تَحْتِ أَكْنافِها وَ حَمْلِ شَواهِقِ الْجِبالِ الشّمّخ الْبُذَّخِ عَلَى أَكْتافِها فَجَّرَ يَنابيعَ الْعُيونِ مِنْ عَرانينِ أُنوفِها.» «چون هيجان
آب در زير اطراف و در اثر برداشتن كوه‌هاى بلند و بالا، آرام گرفت،
خداوند چشمه‌سارها را از استخوان‌هاى سخت بينى‌هاى آن بشكافت.»
(شرح‌های خطبه:
)
چند مورد از این مادّه در
نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «هیج»، ج۲، ص۱۱۱۲.
