هشام بن حکم (شخصیت رجالی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هشام بن حکم،
فقیه،
متکلم و از اصحاب و
راویان مورد وثوق
امام صادق و
امام کاظم (علیهماالسلام) است. وی از جایگاه ویژهای نزد
اهل بیت برخوردار بوده است. هشام از طرف امام صادق (علیهالسلام) اجازه مناظره با مخالفان را داشته است.
مولای
قبیله کنده و کنیهاش ابومحمد یا
ابوالحکم و از
راویان امام صادق و امام کاظم (علیهماالسّلام) بوده و چندین کتاب تألیف کرده است که تراجمنگاران و دانشمندان رجالی به آنها اشاره نمودهاند.
هشام در دانش کلام
بسیار پیشرو بوده بطوریکه احدی را یارای برابری با او نبوده و در بحثها و صحبتهایش
بسیار روشنگر بوده، که هرگز دچار لغزش نمیشده است. بحثهای او در فنون کلامی و مباحث ایدئولوژیکی شما را به نیرومندی او در احتجاج و
استدلال و قدرتش در سرکوبی مخالفان هادی و راهنماست.
امام صادق (علیهالسّلام)
بسیاری از اصحاب و شاگردانش را از بحث و مناظره با مخالفان منع میفرمود و جز به تعداد کمی از ایشان اجازه بحث نمیداد و هشام در راس کسانی بود که امام به آنان اجازه بحث و گفتگو علمی میداد.
امام (علیهالسّلام) هشام را در عین حالیکه
بسیار جوان و کم سن و سال بود بر
بسیاری از اصحاب و یاران کهنسال و پیش کسوت خویش مقدم میداشت و دربارهاش میفرمود: هشام با دل، زبان و دستش ما را نصرت و یاری میکند. و باز فرمود: هشام خواهان و جوینده حق ما، پیش برنده حرف ما و تایید و تصدیق کننده ما و به خاک مالنده دماغ دشمن ماست؛ هر کس از او پیروی کند و پا جای پای او گذارد، از ما اطاعت و پیروی کرده و هر کس منکر او شود و با وی مخالفت ورزد، البته با ما دشمنی کرده و منکر ما شده است…
دیگر امامان اهل بیت نیز همانند
حضرت صادق (علیهالسّلام) از هشام تجلیل کردهاند
امام رضا (علیهالسّلام) فرموده است: او بندهای صالح بود.
امام جواد (علیهالسّلام) فرموده است: خداوند هشام را رحمت کند؛ او چقدر از ما دفاع میکرد… امثال این کلمات از ائمه اهل بیت (علیهمالسّلام) در شأن هشام، هر انسان هوشیار و بیداری را از دیگر تعریفها و تمجیدها بینیاز میسازد و این بیاناتِ سطح بالا از
معصومین (علیهمالسّلام) موقعیت هشام را در دفاع از حق و جنگ با باطل بروشنی نشان میدهد.
بدون شک شمشیر کلام او در دفاع از امامت مؤثرتر از صد هزار شمشیر تیز بوده، آنگونه که
هارون میگفته است: آری، هشام آن یگانه دانشمندی بود که مسائل مختلف را در موضوع امامت میشکافت و با فکر و نظر صائب مذاهب را بررسی مینمود و همین مکانت علمی او و قدرتش در بحث و مناظره سبب مرگ زودرسش شد.
به همین لحاظ هارون هشام را تحت تعقیب قرار داد و قصد جان او کرد. هشام دچار وحشت شد و به
کوفه گریخت و در اثر همین رعب و وحشت که باعث پاره شدن رگ قلبش شد، در گذشت. برخی گویند او به سال ۱۷۹ ق. وفات یافته است.
در عین حالیکه هشام در دفاع از حق امامان معصوم و حمایت از حریم عقیدتی تشیع، آنچنان سخت کوش و فداکار بود، مع ذلک سخنان طعنآمیز هم راجع به او نقل شده و این یک امر طبیعی است که حسودان پر کینه برای شکستن شخصیت او و ویران کردن بناهای اعتقادیاش بکوشند و دربارهش حرفهای طعنآمیز بزنند؛ وانگهی خود امام نیز گاهی درباره او بد میگفت تا بدین وسیله دشمنان و مخالفان را منحرف کند و نقشههای کید و آسیب را که برای هشام میکشیدند، نقش برآب سازد.
او از راویان ابوعبدالله و ابوالحسن (علیهالسّلام) و از جمله شاگردان روشنگر در
علم کلام و مباحث عقیدتی بوده است که حتی دشمنان اهل بیت را نیز با منطق صاف و زلال خویش هدایت و حجت را برایشان تمام میکرد و راه را بر آنان آشکار میساخت.
هشام بن سالم از جمله کسانی بود که امامان معصوم به آنها اجازه بحث و مناظره با مخالفان را میدادند و اگر به او اعتماد نمیداشتند و از
انحراف و لغزشش بیمناک میبودند، هرگز به وی اجازه بحث و درگیری علمی نمیدادند، آن هم در عصر و روزگاری که بویژه علوم و دانشهای عقیدتی در اوج خود بوده است و حکومتهای وقت نیز بر ضد اهل بیت از دشمنان آنان در بحث
امامت و بلکه تمام علوم و فنون جانبداری میکردهاند.
هشام تنها در
علم کلام سرآمد نبوده بلکه از اجلای فقهای بزرگوار نیز بوده است و سخنان ستایشآمیز در حق او
بسیار گفته شده که همگی مشعر بر بلندی مقام و والائی شخصیت اوست.
چگونه ممکن است ائمه بجدّ پیرامون این شخصیتهای عالی مقام و این مدافعان سرسخت ولایت کبرای خود، سخنان قدح و طعنآمیز بگویند؟ مگر نه این است که این حق و حقانیت اهل بیت فقط با شمشیر بیان و با حجت برنده آنان قوام پیدا کرده است؟ بدن شک همگی آنان، مجاهدان در راه خدا بودهاند که سپاهیان جرار حکومتهای وقت و سلطه و وحشت پادشاهان و حاکمان جور را در برابر زبان شمشیرآسا و دلایل قاطع و برنده ایشان یاری مقاومت نبوده است.
سایت مجمع جهانی شیعهشناسی، برگرفته از مقاله «راویان امام صادق(علیه السلام) ۲»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۳۰.