هدایتگری قرآن (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرآن کریم، کتابی هدایتگر برای انسان و جنیان است. در این مقاله آیات مرتبط با هدایتگری قرآن معرفی می‌شوند.
قرآن، كتابى
هدایتگر:
۱. «ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ؛
اين كتاب با عظمتى است كه هيچگونه شكى در آن نيست و مايه هدايت
پرهیزکاران است.»
۲. «وَ هذا كِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَ اتَّقُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ • أَوْ تَقُولُوا لَوْ أَنَّا أُنْزِلَ عَلَيْنَا الْكِتابُ لَكُنَّا أَهْدى مِنْهُمْ فَقَدْ جاءَكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ ...؛
و اين كتابى است پر بركت، كه ما نازل كرديم؛ از آن
پیروی كنيد، و پرهيزگارى پيشه نماييد، تا مورد
رحمت خدا قرار گيريد. يا بگوييد: اگر كتاب آسمانى بر ما نازل مى‌شد، از آنها هدايت يافته‌تر بوديم. اينك آيات و دلايل روشن از جانب پروردگارتان، و هدايت و رحمت براى شما آمد....»
۳. «... قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى إِلَيَّ مِنْ رَبِّي هذا بَصائِرُ مِنْ رَبِّكُمْ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ؛
... بگو: من تنها از چيزى پيروى مى‌كنم كه از سوى پروردگارم بر من
وحی مى‌شود؛ اين آيات وسيله‌هاى
بصیرت از جانب پروردگارتان، و مايه هدايت و رحمت است براى گروهى كه
ایمان مى‌آورند.»
۴. «يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِي الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ؛
اى مردم! اندرزى از سوى پروردگارتان براى شما آمده است؛ و درمانى براى آنچه در سينه‌هاست؛ و هدايت و رحمتى است براى مؤمنان.»
۵. «لَقَدْ كانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبابِ ما كانَ حَدِيثاً يُفْتَرى وَ لكِنْ تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَ تَفْصِيلَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ؛
به راستى در سرگذشت آنها عبرتى براى
صاحبان اندیشه بود. اينها داستان دروغين نبود؛ بلكه وحى آسمانى است، و با كتب آسمانى پيشين هماهنگ است؛ و در آن است شرح هر چيزى (كه مايه
سعادت انسان است)؛ و هدايت و رحمتى است براى گروهى كه ايمان مى‌آورند.»
۶. «وَ ما أَنْتَ بِهادِ الْعُمْيِ عَنْ ضَلالَتِهِمْ إِنْ تُسْمِعُ إِلَّا مَنْ يُؤْمِنُ بِآياتِنا فَهُمْ مُسْلِمُونَ؛
و نيز نمى‌توانى نابينايان را از گمراهيشان هدايت كنى؛ تو تنها مى‌توانى سخنت را به گوش كسانى برسانى كه آماده پذيرش ايمان به آيات ما هستند و در برابر حق
تسلیم هستند.»
قرآن، هدايت‌كننده
انسانها به استوارترين راهها:
«إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ ...؛
اين قرآن، به راهى كه استوارترين راههاست، هدايت مى‌كند....»
خداوند، هدايت‌كننده انسانها به وسيله قرآن:
«وَ كَذلِكَ أَنْزَلْناهُ آياتٍ بَيِّناتٍ وَ أَنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يُرِيدُ؛
اين گونه ما قرآن را بصورت آيات روشنى نازل كرديم؛ و خداوند هركس را
اراده كند هدايت مى‌نمايد.»
اقرار گروهى از
جنّیان به هدايتگرى قرآن:
۱. «وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَيْكَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ يَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ ... • قالُوا يا قَوْمَنا إِنَّا سَمِعْنا كِتاباً أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسى مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ وَ إِلى طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ؛
(به ياد آور) هنگامى كه گروهى از جنّ را به سوى تو متوجه ساختيم كه قرآن را بشنوند؛ ... گفتند: اى قوم ما! به يقين ما كتابى را شنيديم كه بعد از
موسی نازل شده، هماهنگ با نشانه‌هاى كتابهاى پيش از آن، كه به سوى حق و راه راست هدايت مى‌كند. »
۲. «قُلْ أُوحِيَ إِلَيَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقالُوا إِنَّا سَمِعْنا قُرْآناً عَجَباً • يَهْدِي إِلَى الرُّشْدِ ... • وَ أَنَّا لَمَّا سَمِعْنَا الْهُدى آمَنَّا بِهِ ...؛
بگو: به من وحى شده است كه جمعى از جنّ به سخنانم گوش فرا داده‌اند، سپس گفته‌اند: ما قرآن عجيبى شنيده‌ايم، كه به راه راست هدايت مى‌كند، ... و اين‌كه ما هنگامى كه هدايت قرآن را شنيديم به آن ايمان آورديم....»
بهره‌مندان از هدایت قرآن عبارتند از:
بهره‌مندى
اهل تقوا از هدايت قرآن:
«ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ؛
اين كتاب با عظمتى است كه هيچگونه شكى در آن نيست و مايه هدايت پرهيزكاران است.»
مؤمنان، شايسته بهره‌مندى از هدايت قرآن:
۱. «وَ لَقَدْ جِئْناهُمْ بِكِتابٍ فَصَّلْناهُ عَلى عِلْمٍ هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ؛
ما كتابى براى آنها آورديم كه اسرار و رموز آن را با آگاهى شرح داديم؛ كتابى كه مايه هدايت و رحمت براى گروهى است كه ايمان مى‌آورند.»
۲. «... قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى إِلَيَّ مِنْ رَبِّي هذا بَصائِرُ مِنْ رَبِّكُمْ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ؛
... بگو: من تنها از چيزى پيروى مى‌كنم كه از سوى پروردگارم بر من وحى مى‌شود؛ اين آيات وسيله‌هاى بصيرت از جانب پروردگارتان، و مايه هدايت و رحمت است براى گروهى كه ايمان مى‌آورند.»
۳. «يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِي الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ؛
اى مردم! اندرزى از سوى پروردگارتان براى شما آمده است؛ و درمانى براى آنچه در سينه‌هاست؛ و هدايت و رحمتى است براى مؤمنان.»
۴. «... ما كانَ حَدِيثاً يُفْتَرى وَ لكِنْ تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَ تَفْصِيلَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ؛
... اينها داستان دروغين نبود؛ بلكه وحى آسمانى است، و با كتب آسمانى پيشين هماهنگ است؛ و در آن است شرح هر چيزى (كه مايه سعادت‌انسان است)؛ و هدايت و رحمتى‌است براى گروهى كه ايمان مى‌آورند.»
۵. «وَ ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ إِلَّا لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُوا فِيهِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ؛
ما اين كتاب را بر تو نازل نكرديم مگر براى اين‌كه آنچه را در آن
اختلاف كرده‌اند، براى آنها روشن كنى؛ و (اين قرآن مايه) هدايت و رحمت است براى قومى كه ايمان مى‌آورند.»
محسنان، بهره‌مند از هدايت قرآن:
«تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْحَكِيمِ • هُدىً وَ رَحْمَةً لِلْمُحْسِنِينَ • أُولئِكَ عَلى هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛
اين آيات كتاب حكيم است (كتابى پرمحتوا و استوار)! مايه هدايت و رحمت براى نيكوكاران است. آنان بر طريق هدايت پروردگارشانند، و آنانند رستگاران.»
خداوند، هدايت كننده انسانهاى خواهان
رضایت خود به وسيله قرآن:
«يا أَهْلَ الْكِتابِ قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيراً مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتابِ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ • يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ يَهْدِيهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛
اى
اهل کتاب! فرستاده ما، به سوى شما آمد، در حالى كه بسيارى از حقايق
کتاب آسمانی را كه شما كتمان مى‌كرديد روشن مى‌سازد؛ و از بسيارى از آن، كه در اين زمان
مصلحت نيست، صرف نظر مى‌نمايد. آرى، از طرف خدا، نور و كتاب روشنگرى به سوى شما آمد. خداوند به بركت آن، كسانى را كه از رضاى او پيروى كنند، به راههاى
سلامت و
امنیت، هدايت مى‌كند؛ و به فرمانش، آنان را از
ظلمت‌ها خارج ساخته به سوى
نور مى‌برد؛ و آنها را به سوى راه راست، هدايت مى‌نمايد.»
مسلمانان، بهره‌مند از هدايت قرآن:
۱. «وَ يَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً عَلَيْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ جِئْنا بِكَ شَهِيداً عَلى هؤُلاءِ وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى لِلْمُسْلِمِينَ؛
به ياد آور روزى را كه از هر امّتى، گواهى از خودشان بر آنها بر مى‌انگيزيم؛ و تو را گواه بر آنان قرار مى‌دهيم. و اين كتاب را كه بيانگر همه چيز، و مايه هدايت و رحمت و
بشارت براى مسلمانان است، بر تو نازل كرديم.»
۲. «قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ هُدىً وَ بُشْرى لِلْمُسْلِمِينَ؛
بگو: روح القدس آن را از جانب پروردگارت بحق نازل كرده، تا افراد با ايمان را ثابت‌قدم گرداند؛ و هدايت و بشارتى باشد براى عموم مسلمانان.»
پذيرش قرآن، موجب هدايت و ردّ و انكار آن، موجب
ضلالت و گمراهى:
۱. «وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ وَ ما يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيماً؛
اگر فضل و رحمت خدا شامل حال تو نبود، گروهى از آنان تصميم داشتند تو را گمراه كنند؛ امّا جز خودشان را گمراه نمى‌كنند؛ وهيچ‌گونه زيانى به تو نمى‌رسانند. خداوند، كتاب و حكمت را بر تو نازل كرد؛ و آنچه را نمى‌دانستى، به تو آموخت؛ و فضل خدا بر تو همواره بزرگ بوده است.»
۲. «قُلْ يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَكُمُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنِ اهْتَدى فَإِنَّما يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها وَ ما أَنَا عَلَيْكُمْ بِوَكِيلٍ؛
بگو: اى مردم! حقّ از طرف پروردگارتان به سراغ شما آمده؛ هر كس در پرتو آن هدايت يابد، به نفع خود هدايت مى‌شود؛ و هر كس گمراه گردد، به زيان خود گمراه مى‌گردد؛ و من مأمور (به اجبار) شما نيستم.»
۳. «وَ أَنْ أَتْلُوَا الْقُرْآنَ فَمَنِ اهْتَدى فَإِنَّما يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَقُلْ إِنَّما أَنَا مِنَ الْمُنْذِرِينَ؛
و مأمورم قرآن را براى همگان
تلاوت كنم، هركس هدايت شود به سود خود هدايت شده؛ و هر كس گمراه گردد بگو: من فقط از بيم‌دهندگانم!»
۴. «إِنَّا أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِّ فَمَنِ اهْتَدى فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ؛
ما اين كتاب آسمانى را براى مردم بحق بر تو نازل كرديم؛ هر كس در پرتو آن هدايت شود به نفع خود اوست؛ و هر كس گمراهى را برگزيند، تنها به زيان خود گمراه مى‌گردد؛ و تو مأمور اجبارشان به هدايت نيستى.»
آثار نزول قرآن (قرآن)،
فلسفه نزول قرآن (قرآن).
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۳، ص۲۰۷، برگرفته از مقاله «هدایتگری قرآن».
