نَکْص (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَکْص (به فتح نون و سكون كاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای امتناع، خودداری و رجوع است.
به دو جور معنا آمده:
• اين لفظ اگر با «عن» باشد به معناى امتناع و خوددارى است. «نكص عن الامر» يعنى از كار خوددارى كرد.
• اگر با «على» باشد به معنى رجوع است. «نكص على رجليه» بر دو پاى خود رجوع كرد و برگشت.
مواردى از این کلمه در
نهج البلاغه آمده است.
نَکْص:
به معنای امتناع، خودداری و رجوع است.
به دو جور معنا آمده:
• اين لفظ اگر با «عن» باشد به معناى امتناع و خوددارى است.
«نَكَصَ عن الامر» يعنى از كار خوددارى كرد.
• اگر با «على» باشد به معنى رجوع است.
«نَكَصَ على رجليه» بر دو پاى خود رجوع كرد و برگشت.
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
چنان‌كه
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) می‌فرمايد:
«وَ مَنْ هالَهُ ما بَيْنَ يَدَيْهِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ» «هر كس كار حاضر مضطربش كند به قهقرى بر مى‌گردد.»
(شرح‌های حکمت:
)
حضرت در
مذمت اصحابش فرموده است:
«وَ إنْ حُورِبْتُمْ خُرْتُمْ، وَ إنِ اجْتَمَعَ النَّاسُ عَلَى إمام طَعَنْتُمْ، وَ إنْ أُجِبْتُمْ إلَى مُشاقَّة نَكَصْتُمْ» «اگر مورد جنگ واقع شديد ضعيف و جبون مى‌شويد (يا ناله مى‌كنيد) و اگر به مشقتى وادار شديد به قهقرى بر مى‌گرديد.»
(شرح‌های خطبه:
)
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره خودش فرموده:
«وَ لَقَدْ واسَيْتُهُ بِنَفْسي في الْمَواطِنِ الَّتي تَنْكُصُ فيها الاَْبْطالُ.» « آن حضرت را با نفس خود مواسات كردم وقتى كه پهلوانان از كار بر مى‌گشت.»
(شرح‌های خطبه:
)
حضرت می‌فرماید:
«النُّكُوصَ عَنْ نُصْرَتِكَ» يعنى «امتناع از يارى تو.»
(شرح‌های خطبه:
)
مواردى از این کلمه در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه،برگرفته از مقاله «نکص»، ج۲، ص۱۰۶۵.
