نَفْس (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَفْس: (كُلُّ نَفْسٍ ذآئِقَةُ) «نَفْس» در آيه، مجموعه جسم و جان است، اگر چه گاهى
نفس در قرآن، تنها به
روح نيز اطلاق مى‌شود، و تعبير به
«چشيدن» اشاره به احساس كامل است؛ زيرا گاه مى‌شود انسان غذايى را با چشم مى‌بيند و يا با دست لمس مى‌كند، ولى هيچ كدام از اينها احساس كامل نيست، مگر زمانى كه به وسيله ذائقه خود آن را بچشد.
تعبير به
«نفس» ممكن است در
سوره «حشر» به معناى هر يک نفر بوده باشد، يعنى هر انسانى بايد به فكر فرداى خويش باشد، و بدون آن كه از ديگران انتظارى داشته باشد كه براى او كارى انجام دهند، خودش تا در اين دنيا است آنچه را مى‌تواند از پيش بفرستد.
ترجمه و تفسیر آیات مرتبط با
نَفْس:
(كُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَ ما الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلاَّ مَتَاعُ الْغُرُورِ) (هر انسانى مرگ را مى‌چشد؛ و شما پاداش خود را بطور كامل در
روز قیامت خواهيد گرفت؛ و هر كس از آتش
دوزخ دور شده، و به
بهشت وارد شود، نجات يافته و رستگار شده است و زندگى دنيا، چيزى جز مايه فريب نيست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اين آيه شريفه مشتمل است بر وعده به مصدقين و تهديد به مكذبين و مطالبش با حكمى عمومى و حتمى در باره هر جاندار آغاز شده و آن حكم مرگ است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِينَ مَوْتِهَا وَ الَّتِي لَمْ تَمُتْ فِي مَنَامِهَا فَيُمْسِكُ الَّتِي قَضَى عَلَيْهَا الْمَوْتَ وَ يُرْسِلُ الْأُخْرَى إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ) (خداوند ارواح را به هنگام
مرگ قبض مى‌كند، و روح كسانى را كه نمرده‌اند نيز به هنگام
خواب مى‌گيرد؛ سپس ارواح كسانى كه فرمان مرگشان را صادر كرده نگه مى‌دارد و ارواح ديگرى را كه بايد زنده بمانند باز مى‌گرداند تا سر آمدى معيّن؛ در اين امر نشانه‌هاى روشنى است براى كسانى كه مى‌انديشند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از
انفس ، ارواح است، ارواحى كه متعلق به بدنها است، نه مجموع روح و بدن، چون مجموع روح و بدن كسى در هنگام مرگ گرفته نمى‌شود، تنها جان‌ها گرفته مى‌شود، يعنى علاقه روح از بدن قطع مى‌گردد، و ديگر روح به كار تدبير بدن و دخل و تصرف در آن نمى‌پردازد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ لْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ) (اى كسانى‌كه ايمان آورده‌ايد! تقواى الهى پيشه كنيد؛ وهركس بايد بنگرد تابراى فردايش چه چيزاز پيش فرستاده؛ و تقواى الهى داشته باشيد كه خداونداز آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: (در این آیه) مؤمنين را وادار مى‌كند كه به ياد خداى سبحان باشند، و او را فراموش نكنند، و مراقب اعمال خود باشند، كه چه مى‌كنند، صالح آنها كدام، و طالحش كدام است، چون سعادت زندگى آخرتشان به اعمالشان بستگى دارد. و مراقب باشند كه جز اعمال صالح انجام ندهند، و صالح را هم خالص براى رضاى خدا به جاى آورند، و اين مراقبت را استمرار دهند، و همواره از
نفس خود حساب بكشند، و هر عمل نيكى كه در كرده‌هاى خود يافتند خدا را شكرگزارند، و هر عمل زشتى ديدند خود را
توبيخ نموده،
نفس را مورد مؤاخذه قرار دهند، و از خداى تعالى طلب مغفرت كنند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «نَفْس»، ص۵۹۳.
