نَفسٍ واحِدَة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَفسٍ واحِدَة:(خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ) «نَفسٍ واحِدَة» «نفس» به معنای
ذات شی‌ء است.
به موردی از کاربرد «نَفسٍ واحِدَة» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يا أَيُّها النّاسُ اتَّقواْ رَبَّكُمُ الَّذي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالًا كَثيرًا وَ نِساء وَ اتَّقواْ اللّهَ الَّذي تَساءلونَ بِهِ وَ الأَرْحامَ إِنَّ اللّهَ كانَ عَلَيْكُمْ رَقيبًا) «مردم! از مخالفت پروردگارتان بپرهيزيد همان كسى كه همه شما را از يک انسان آفريد؛ و همسر او را نيز از
جنس او
خلق كرد؛ و از آن دو، مردان و زنان فراوانى در روى
زمین منتشر ساخت. و از خدايى بپرهيزيد كه هرگاه چيزى از يک‌ديگر مى‌خواهيد، نام او را مى‌بريد و نيز از
قطع رابطه با خويشاوندان پرهيز كنيد زيرا
خداوند، مراقب شماست.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
و از ظاهر سياق بر مى‌آيد كه مراد از
(نَفْسٍ واحِدَةٍ) آدم (علیه‌السلام) و مراد از
(زَوْجَها) حوا باشد كه
پدر و
مادر نسل انسان است كه ما نيز از آن نسل مى‌باشيم و بطورى كه از ظاهر
قرآن کریم بر مى‌آيد همه افراد
نوع انسان به اين دو تن منتهى مى‌شوند.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
آيا منظور از
نفس واحده يک فرد شخصى است يا يک واحد نوعى (يعنى
جنس مذكر).
شكى نيست كه ظاهر اين تعبير همان واحد شخصى را مى‌رساند و
اشاره به نخستين انسانى است كه قرآن او را به نام آدم
پدر انسان‌هاى امروز معرفى كرده و تعبير «بنى آدم» كه در آيات فراوانى از قرآن وارد شده نيز اشاره به همين است و احتمال اين‌كه منظور وحدت نوعى بوده باشد از ظاهر آيۀ مورد بحث، بعيد است.
بنابراين، با توجه به آيۀ:
(اَلَّذي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ) «آن خدايى كه همۀ شما را از يک انسان پديد آورد»، تمام امتيازات و افتخارات موهومى كه هر دسته‌اى براى خود درست كرده‌اند، از قبيل امتيازات نژادى، زبانى، منطقه‌اى، قبيله‌اى و مانند آن همه بيهوده و
لغو است، زيرا در يک جامعۀ اسلامى نبايد چنين امتيازات و مباهاتى
وجود داشته باشد چه اين‌كه همه از يک
اصل سرچشمه گرفته و فرزندان يک پدر و مادرند و در آفرينش از يک گوهرند؛ اصولا «نفس واحده» در
قرآن مجید در پنج مورد
ذکر شده است: نساء/ ۱؛
انعام/ ۹۸؛
اعراف/ ۱۸۹؛
لقمان/ ۲۸؛
و زمر/ ۶؛
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «نفس واحدة»، ج۴، ص ۴۹۷.
