نَسِیَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَسِیَ:(وَ إِلَهُ موسَى فَنَسِيَ) «نَسِیَ» از مادّۀ «نسى و نسيان» به معنى «فراموش كردن» است.
به موردی از کاربرد «نَسِیَ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوارٌ فَقالوا هَذا إِلَهُكُمْ وَ إِلَهُ موسَى فَنَسِيَ) «و براى آنان مجسّمه گوساله‌اى كه صدايى همچون صداى
گوساله داشت پديد آورد؛ و گفتند: «اين خداى شما، و خداى موسى است.» و او
حقیقت را فراموش كرد پيمانى را كه با خدا بسته بود.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوارٌ فَقالوا هَذا إِلَهُكُمْ وَ إِلَهُ موسَى فَنَسِيَ) در كلمه اخرج دلالتى است بر اين‌كه كيفيت ساختن گوساله پنهانى و دور از مردم بوده، چون فرموده گوساله‌اى برايشان بيرون آورد، و
کلمه جسد به معناى جثه‌اى است كه جان نداشته باشد، و به هيچ وجه بر بدن جاندار اطلاق نمى‌شود، اين نيز دلالت دارد بر اين‌كه گوساله مذكور بى‌جان بوده، و در آن هيچ اثرى از آثار
حیات نبوده، و كلمه خوار - به ضمه خاء- به معناى آواز گوساله است.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
آن‌جا كه «
سامری» مجسمۀ گوساله‌اى را براى
بنی اسرائیل آماده كرد، وقتى كه آن‌ها اين صحنه را ديدند، ناگهان تمام تعليمات توحيدى
موسی (علیه‌السلام) را به دست فراموشى سپردند و به يک‌ديگر «گفتند: اين است خداى شما و خداى موسى و به اين ترتيب، سامرى
عهد و پيمانش را با موسى بلكه با خداى موسى فراموش كرد» و مردم را به گمراهى كشاند.
اين‌كه بعضى از مفسران،
نسیان را در اين‌جا به معنى گمراهى و رفتن از بيراهه،
تفسیر كرده‌اند، فاعل نسيان را موسى دانسته‌اند و گفته‌اند اين جمله سخن سامرى است، مى‌خواهد بگويد: موسى فراموش كرده است كه اين گوساله خداى شماست، همۀ اين‌ها مخالف ظاهر آيه است، ظاهر همان است كه سامرى عهد و پيمانش را با موسى و خداى موسى به دست فراموشى سپرد و راه بت‌پرستى را پيش گرفت.
گاهى «نسيان» به معنى «فراموشى مطلق» نيست، مانند آيۀ ۱۱۵
سوره طه كه دربارۀ
حضرت آدم آمده است:
مسلما «نسيان» در اين‌جا به معنى فراموشى مطلق نيامده، زيرا در فراموشى مطلق
عتاب و ملامتى وجود ندارد، بلكه يا به معنى «ترک كردن» است، همان‌گونه كه در تعبيرات روزمره به كسى كه به عهد خودش وفا نكرده، مى‌گوييم: گويا عهد خود را فراموش كرده‌اى، يعنى ترک كردن تو همانند يک فرد فراموشكار است، و يا به معنى فراموشكاری‌هايى است كه به خاطر كم‌توجهى و به اصطلاح «ترک تحفظ» پيدا مى‌شود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «نسی»، ج۴، ص ۴۳۷.
