• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نهی از منکر (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



نهی از منکر یکی از واجبات کفایی به معنای دور کردن و بازداشتن دیگران از کارهای قبیح است. در این مقاله آثار نهی از منکر با توجه به آیات قرآن معرفی می‌شوند.

فهرست مندرجات

۱ - تعریف نهی از منکر
۲ - آثار نهى از منكر
       ۲.۱ - ارزش‌گذارى‌
       ۲.۲ - از زمره صالحان‌
       ۲.۳ - از زمره مؤمنان‌
       ۲.۴ - امداد خدا
       ۲.۵ - بازدارى از گناه‌
       ۲.۶ - برترى‌
       ۲.۷ - رحمت خدا
       ۲.۸ - رستگارى‌
       ۲.۹ - نجات از عذاب‌
۳ - احكام نهى از منكر
       ۳.۱ - وجوب تشکیل گروه ناهی منکر
       ۳.۲ - وجب نهی از منکر
       ۳.۳ - حرمت ترک نهیاز منکر
       ۳.۴ - وجوب نهی از منکر بر عالمان
       ۳.۵ - وظیفه همگانی
       ۳.۶ - واجب کفایی
۴ - اهمّيّت نهى از منكر
       ۴.۱ - تشکیل گروه ناهی از منکر
       ۴.۲ - از اصلى‌ترين ارزشها
       ۴.۳ - ملاکی برای شایستگی
       ۴.۴ - از مهمترین وظایف مؤمنین
       ۴.۵ - سفارش لقمان به فرزندش
۵ - پاداش نهى از منكر
۶ - پيشينه نهى از منكر
       ۶.۱ - تشریع در آیین اهل‌کتاب
       ۶.۲ - نهی از منکر قوم ثمود
       ۶.۳ - نهی از منکر توسط لقمان
       ۶.۴ - نهی از منکر اهل مدین
       ۶.۵ - نهی از منکر بنی‌اسرائیل
       ۶.۶ - نهی از منکر توسط موعظه‌گران ایله
۷ - تداوم نهى از منكر
۸ - ترك نهى از منكر
       ۸.۱ - ترک نهی از منکر بنی‌اسرائیل
       ۸.۲ - سرزنش دانشمندان اهل‌کتاب
       ۸.۳ - شریک جرم بودن
       ۸.۴ - قرار گرفتن در شمار ظالمان
       ۸.۵ - از عوامل فسق
       ۸.۶ - زشتی ترک نهی از منکر
۹ - كيفر ترك نهى از منكر
       ۹.۱ - لعن انبیاء
       ۹.۲ - هلاکت و عذاب الهی
۱۰ - تشكيلات نهى از منكر
۱۱ - حكومت و نهى از منكر
۱۲ - صبر در نهى از منكر
۱۳ - فلسفه نهى از منكر
       ۱۳.۱ - اعتذار و اتمام حجت
       ۱۳.۲ - تقواپیشگی جامعه
       ۱۳.۳ - ریشه‌کنی گناه
       ۱۳.۴ - پاک شدن زمین از فساد
۱۴ - عناوین مرتبط
۱۵ - پانویس
۱۶ - منبع


هر كارى كه عقل صحيح و شرع به قبح آن حكم كند، منکر مى‌گويند و نهى از منكر بازداشتن ديگران است از آنچه عقلًا و شرعاً منكر شناخته مى‌شود. و در اصطلاح: منكر هر فعل زشت و قبيحى كه فاعل آن بدان شناخت داشته و يا بر آن راهنمايى شده باشد و نهى از منكر به واجب و مستحب تقسيم مى‌شود و وجوب آن کفایی مى‌باشد. در اين مدخل از مشتقّات مادّه «نهى» و «وعظ» و ظهور بعضى از آيات استفاده شده است.




۲.۱ - ارزش‌گذارى‌

نهى از منكر، ملاك ارزش و شايستگى برخى اهل‌کتاب بر برخى ديگر:
لَيْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ ... يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....

۲.۲ - از زمره صالحان‌

نهى از منكرات، موجب قرار گرفتن در زمره صالحان:
... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ... وَ أُولئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ.

۲.۳ - از زمره مؤمنان‌

نهى از منكر، زمينه قرار گرفتن انسان در زمره مؤمنان:
... الْمُؤْمِنِينَ‌ .... وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ ... وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ.

۲.۴ - امداد خدا

برخوردارى جامعه اسلامی از حمایت و نصرت خدا، در گرو اعمال خيرى چون نهى از منكر:
... وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ‌ ... وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ.

۲.۵ - بازدارى از گناه‌

نهى از منكر وسيله‌اى براى بازدارى مردم از گناهان:
وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباً شَدِيداً قالُوا مَعْذِرَةً إِلى‌ رَبِّكُمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ.

۲.۶ - برترى‌

نهى از منكر، سبب برتری امّت اسلامى بر ساير امّتها:
كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ ... وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....

۲.۷ - رحمت خدا

نهى از منكر، سبب جلب رحمت خداوند:
وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ‌ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ... أُولئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ‌ ....

۲.۸ - رستگارى‌

نهى از منكر، زمينه‌ساز فلاح و رستگاری جامعه مؤمنان:
وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ‌ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.

۲.۹ - نجات از عذاب‌

••• نهى از منكر، باعث نجات از عذاب الهی در امم پيشين:
فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئِيسٍ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ.

••• جلوگيرى از فساد و منکرات، به وسيله دانشمندان و صاحبان قدرت، موجب نجات آنان:
فَلَوْ لا كانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِي الْأَرْضِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ أَنْجَيْنا مِنْهُمْ‌ ... مقصود از «اولوا بقيّة» صاحبان خرد، بهره‌مندان از فضل، دین و علم به شریعت است.




۳.۱ - وجوب تشکیل گروه ناهی منکر

وجوب تشكيل گروه و جماعت ناهی از منکر، در امّت اسلام:
وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....

۳.۲ - وجب نهی از منکر

وجوب نهى از منكر:
۱. وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.
۲. كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ ... وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....
۳. يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ‌ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....
۴. الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ‌ ... وَ يَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ ....
۵. وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباً شَدِيداً قالُوا مَعْذِرَةً إِلى‌ رَبِّكُمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ.
۶. الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ‌ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....
۷... وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....
۸. فَلَوْ لا كانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِي الْأَرْضِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ أَنْجَيْنا مِنْهُمْ‌ ....
۹. إِنَّ اللَّهَ‌ ... وَ يَنْهى‌ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ.
۱۰. يا بُنَيَ‌ ... وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْ عَلى‌ ما أَصابَكَ إِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ.

۳.۳ - حرمت ترک نهیاز منکر

حرمت ترك نهى از منكر:
۱. لَوْ لا يَنْهاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْأَحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ وَ أَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما كانُوا يَصْنَعُونَ.
۲. لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ بَنِي إِسْرائِيلَ عَلى‌ لِسانِ داوُدَ وَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا يَعْتَدُونَ‌ كانُوا لا يَتَناهَوْنَ عَنْ مُنكَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ ما كانُوا يَفْعَلُونَ.
۳. الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ‌ ... إِنَّ الْمُنافِقِينَ هُمُ الْفاسِقُونَ.
۴. فَلَوْ لا كانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِي الْأَرْضِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ أَنْجَيْنا مِنْهُمْ وَ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا ما أُتْرِفُوا فِيهِ وَ كانُوا مُجْرِمِينَ.

۳.۴ - وجوب نهی از منکر بر عالمان

وجوب نهى از منكر بر عالمان دین:
۱. لَوْ لا يَنْهاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْأَحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ وَ أَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما كانُوا يَصْنَعُونَ.
۲. فَلَوْ لا كانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِي الْأَرْضِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ أَنْجَيْنا مِنْهُمْ وَ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا ما أُتْرِفُوا فِيهِ وَ كانُوا مُجْرِمِينَ.

۳.۵ - وظیفه همگانی

نهى از منكر، از وظايف همگانى مردان و زنان با ایمان:
وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ‌ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....

۳.۶ - واجب کفایی

نهى از منكر، از واجبات کفایی بر امّت اسلام:
وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ... از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است: اين آيه بر وجوب امر به معروف و نهی از منکر دلالت دارد و بر طبق رأى بيشتر مفسّران «من» در «منكم» تبعيضيّه است و روايتى ديگر اين را تأييد مى‌كند.




۴.۱ - تشکیل گروه ناهی از منکر

ضرورت وجود گروهى از اهل ایمان، براى دعوت به خیر و نهى از منكر:
وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.

۴.۲ - از اصلى‌ترين ارزشها

نهى از منكر، از اصلى‌ترين ارزشها:
يا بُنَيَ‌ ... وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ ... ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ.«ذلك» اشاره به موارد مذكور در آيه از جمله نهى از منكر مى‌باشد.

۴.۳ - ملاکی برای شایستگی

نهى از منكر، ملاكى براى ارزش و شایستگی افراد:
لَيْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ ... يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ‌ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....

۴.۴ - از مهمترین وظایف مؤمنین

نهى از منكر، از مهم‌ترين وظایف مؤمنان و بارزترين ويژگى جامعه اسلامی:
۱. وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....
۲. كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ‌ ... وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....
۳. وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ‌ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....

۴.۵ - سفارش لقمان به فرزندش

لقمان، سفارش‌كننده فرزند خود به نهى از منكر و صبر بر ناملايمات در اين راه:
يا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلاةَ ... وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْ عَلى‌ ما أَصابَكَ إِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ.


بهشت، پاداش خداوند به مؤمنان ناهى از منكر:
وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ‌ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ... وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً ....




۶.۱ - تشریع در آیین اهل‌کتاب

تشريع نهى از منكر، در آيين اهل‌کتاب:
لَيْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ .... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....

۶.۲ - نهی از منکر قوم ثمود

نهى قوم ثمود از منكر بوسيله صالح پیامبر:
قالُوا يا صالِحُ قَدْ كُنْتَ فِينا مَرْجُوًّا قَبْلَ هذا أَ تَنْهانا أَنْ نَعْبُدَ ما يَعْبُدُ آباؤُنا وَ إِنَّنا لَفِي شَكٍّ مِمَّا تَدْعُونا إِلَيْهِ مُرِيبٍ.

۶.۳ - نهی از منکر توسط لقمان

نهى از منكر، فريضه‌اى مهم در دوران لقمان و از ديدگاه او:
وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لِابْنِهِ‌ ... يا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْ عَلى‌ ما أَصابَكَ‌ إِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ.

۶.۴ - نهی از منکر اهل مدین

شعیب علیه‌السلام نهى‌كننده اهل مدین از منكر:
قالُوا يا شُعَيْبُ أَ صَلاتُكَ تَأْمُرُكَ أَنْ نَتْرُكَ ما يَعْبُدُ آباؤُنا أَوْ أَنْ نَفْعَلَ فِي أَمْوالِنا ما نَشؤُا إِنَّكَ لَأَنْتَ الْحَلِيمُ الرَّشِيدُ قالَ يا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلى‌ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَ رَزَقَنِي مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً وَ ما أُرِيدُ أَنْ أُخالِفَكُمْ إِلى‌ ما أَنْهاكُمْ عَنْهُ‌ ....

۶.۵ - نهی از منکر بنی‌اسرائیل

نهى از منكر داود و عیسی عليهماالسلام در بنی‌اسرائیل:
لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ بَنِي إِسْرائِيلَ عَلى‌ لِسانِ داوُدَ وَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا يَعْتَدُونَ‌ كانُوا لا يَتَناهَوْنَ عَنْ مُنكَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ ما كانُوا يَفْعَلُونَ.

۶.۶ - نهی از منکر توسط موعظه‌گران ایله

عذرداشتن در نزد پروردگار فلسفه تداوم نهى از منكر از سوى موعظه‌گران ایله:
وَ سْئَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كانَتْ حاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعاً وَ يَوْمَ لا يَسْبِتُونَ لا تَأْتِيهِمْ كَذلِكَ نَبْلُوهُمْ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ‌ وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباًشَدِيداً قالُوا مَعْذِرَةً إِلى‌ رَبِّكُمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ‌. مقصود از «قرية» ايله مى‌باشد.


••• نهى از منكر، وظيفه‌اى هميشگى و مداوم:
۱. وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....
۲. كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ‌ ... وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....
۳. وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ‌ ... وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ....
۴. الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ‌ ... وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ ....

••• اميدوارى در تأثيرگذارى نهى از منكر هدف از استمرار از سوى مؤمنان صالح و عدالت‌پيشه ايله:
وَ سْئَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كانَتْ حاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعاً وَ يَوْمَ لا يَسْبِتُونَ لا تَأْتِيهِمْ كَذلِكَ نَبْلُوهُمْ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ‌ وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً ... قالُوا ... وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ.




۸.۱ - ترک نهی از منکر بنی‌اسرائیل

ترك نهى از منكر و انجام دادن منكرات، از زشت‌ترين كارهاى بنى‌اسرائيل:
لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ بَنِي إِسْرائِيلَ‌ ... كانُوا لا يَتَناهَوْنَ عَنْ مُنكَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ ما كانُوا يَفْعَلُونَ.

۸.۲ - سرزنش دانشمندان اهل‌کتاب

سرزنش دانشمندان اهل‌كتاب از جانب خدا، به سبب ترك نهى از منكر:
لَوْ لا يَنْهاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْأَحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ وَ أَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما كانُوا يَصْنَعُونَ.

۸.۳ - شریک جرم بودن

ترك‌كنندگان نهى از منكر، شریک جرم گنهكاران و داراى سرنوشتى همسان با آنان:
وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباً شَدِيداً قالُوا مَعْذِرَةً إِلى‌ رَبِّكُمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ‌ فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئِيسٍ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ‌ . آيه دلالت مى‌كند كه ملامت‌كنندگان ناهيان از منكر شريك در ظلم و فسق متجاوزان (از قانون) هستند.

۸.۴ - قرار گرفتن در شمار ظالمان

ترك نهى از منكر موجب قرار گرفتن در شمار ظالمان:
وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباً شَدِيداً قالُوا مَعْذِرَةً إِلى‌ رَبِّكُمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ‌ فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئِيسٍ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ.

۸.۵ - از عوامل فسق

ترك نهى از منكر از عوامل فسق:
وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباً شَدِيداً قالُوا مَعْذِرَةً إِلى‌ رَبِّكُمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ‌ فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئِيسٍ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ.

۸.۶ - زشتی ترک نهی از منکر

زشت بودن ترك نهى از منكر، نزد خدا:
۱. لَوْ لا يَنْهاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْأَحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ وَ أَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما كانُوا يَصْنَعُونَ.
۲. كانُوا لا يَتَناهَوْنَ عَنْ مُنكَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ ما كانُوا يَفْعَلُونَ.




۹.۱ - لعن انبیاء

ترك نهى از منكر از سوى بنى‌اسرائيل، موجب لعن داود و مسیح عليهماالسلام به آنها:
لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ بَنِي إِسْرائِيلَ عَلى‌ لِسانِ داوُدَ وَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا يَعْتَدُونَ‌ كانُوا لا يَتَناهَوْنَ عَنْ مُنكَرٍ فَعَلُوهُ‌ ....

۹.۲ - هلاکت و عذاب الهی

ترك نهى از منكر، موجب هلاکت و عقوبت الهی:
۱. وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباً شَدِيداً قالُوا مَعْذِرَةً إِلى‌ رَبِّكُمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ‌ فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئِيسٍ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ.
۲. فَلَوْ لا كانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِي الْأَرْضِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ أَنْجَيْنا مِنْهُمْ وَ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا ما أُتْرِفُوا فِيهِ وَ كانُوا مُجْرِمِينَ.


ضرورت ايجاد تشكيلات، براى تحقق فريضه نهى از منكر:
وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‌ . با توجّه به اينكه معناى «امّت» گروه داراى هدف يگانه است مى‌توان از آن استفاده كرد كه آمران به معروف و ناهيان از منكر بايد داراى تشكّل باشند.


••• نهى از منكر، از وظايف حاكمان معتقد به ربوبیّت خداوند:
الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ‌ .... الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ‌ ... وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ ....

••• نهى از منكر، از وظايف حکومت اسلامی:
وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.


صبرپيشگى در نهى از منكر، و بردبارى در برابر پيامدهاى ناگوار آن، توصيه لقمان به فرزندش:
يا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلاةَ ... وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْ عَلى‌ ما أَصابَكَ إِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ.




۱۳.۱ - اعتذار و اتمام حجت

لزوم نهى از منكر، جهت اعتذار و رفع مسئوليّت و اتمام‌حجّت:
وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً ... قالُوا مَعْذِرَةً إِلى‌ رَبِّكُمْ‌ ....

۱۳.۲ - تقواپیشگی جامعه

منظور آراسته شدن جامعه به تقواپیشگی و دوری از گناهان فلسفه نهى از منكر:
وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباً شَدِيداً قالُوا ... وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ‌ ... أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ ....

۱۳.۳ - ریشه‌کنی گناه

جلوگیری از گناه و ريشه‌كنى آن، از دلايل نهى از منكر:
لَوْ لا يَنْهاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْأَحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ وَ أَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما كانُوا يَصْنَعُونَ.

۱۳.۴ - پاک شدن زمین از فساد

پاك شدن زمین از فساد و تباهی، از علل نهى از منكر و بازداشتن مردمان از بديها:
۱. فَلَوْ لا كانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِي الْأَرْضِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ أَنْجَيْنا مِنْهُمْ وَ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا ما أُتْرِفُوا فِيهِ وَ كانُوا مُجْرِمِينَ.
۲. وَ ابْتَغِ فِيما آتاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيا وَ أَحْسِنْ كَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِي الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ.


ناهیان از منکر (قرآن)


۱. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۰۷، «نهی».    
۲. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج ۲۱، ص ۳۵۶- ۳۵۷.    
۳. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج ۲۱، ص۳۵۹.    
۴. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۳.    
۵. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۴.    
۶. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۴.    
۷. توبه/سوره۹، آیه۱۱۱.    
۸. توبه/سوره۹، آیه۱۱۲.    
۹. حج/سوره۲۲، آیه۴۰.    
۱۰. حج/سوره۲۲، آیه۴۱.    
۱۱. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۴.    
۱۲. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۰.    
۱۳. توبه/سوره۹، آیه۷۱.    
۱۴. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۰۴.    
۱۵. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۵.    
۱۶. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۶.    
۱۷. ابن عاشور، طاهر بن محمد، تفسیر التحریر و التنویر، ج ۱۲، ص ۱۸۴.    
۱۸. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۰۴.    
۱۹. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۰۴.    
۲۰. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۰.    
۲۱. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۴.    
۲۲. اعراف/سوره۷، آیه۱۵۷.    
۲۳. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۴.    
۲۴. توبه/سوره۹، آیه۷۹.    
۲۵. توبه/سوره۹، آیه۱۱۲.    
۲۶. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۶.    
۲۷. نحل/سوره۱۶، آیه۹۰.    
۲۸. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۷.    
۲۹. مائده/سوره۵، آیه۶۳.    
۳۰. مائده/سوره۵، آیه۷۸.    
۳۱. مائده/سوره۵، آیه۷۹.    
۳۲. توبه/سوره۹، آیه۶۷.    
۳۳. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۶.    
۳۴. مائده/سوره۵، آیه۶۳.    
۳۵. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۶.    
۳۶. توبه/سوره۹، آیه۷۱.    
۳۷. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۰۴.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۸۰۶-۸۰۷.    
۳۹. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۵، ص ۵۹، ح ۱۶.    
۴۰. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۰۴.    
۴۱. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۷.    
۴۲. ابن عاشور، طاهر بن محمد، تفسیر التحریر و التنویر، ج ۲۱، ص ۱۶۶.    
۴۳. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۳.    
۴۴. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۴.    
۴۵. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۰۴.    
۴۶. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۰.    
۴۷. توبه/سوره۹، آیه۷۱.    
۴۸. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۷.    
۴۹. توبه/سوره۹، آیه۷۱.    
۵۰. توبه/سوره۹، آیه۷۲.    
۵۱. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۳.    
۵۲. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۴.    
۵۳. هود/سوره۱۱، آیه۶۲.    
۵۴. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۳.    
۵۵. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۷.    
۵۶. هود/سوره۱۱، آیه۸۷.    
۵۷. هود/سوره۱۱، آیه۸۸.    
۵۸. مائده/سوره۵، آیه۷۸.    
۵۹. مائده/سوره۵، آیه۷۹.    
۶۰. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۳.    
۶۱. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۴.    
۶۲. ابن عاشور، طاهر بن محمد، تفسیر التحریر و التنویر، ج ۶، جزء ۹، ص ۱۴۷.    
۶۳. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۰۴.    
۶۴. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۰.    
۶۵. توبه/سوره۹، آیه۷۱.    
۶۶. حجّ/سوره۲۲، آیه۴۱.    
۶۷. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۳.    
۶۸. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۴.    
۶۹. مائده/سوره۵، آیه۷۸.    
۷۰. مائده/سوره۵، آیه۷۹.    
۷۱. مائده/سوره۵، آیه۶۳.    
۷۲. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۴.    
۷۳. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۵.    
۷۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۲۹۶.    
۷۵. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۴.    
۷۶. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۵.    
۷۷. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۴.    
۷۸. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۵.    
۷۹. مائده/سوره۵، آیه۶۳.    
۸۰. مائده/سوره۵، آیه۷۹.    
۸۱. مائده/سوره۵، آیه۷۸.    
۸۲. مائده/سوره۵، آیه۷۹.    
۸۳. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۴.    
۸۴. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۵.    
۸۵. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۶.    
۸۶. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۰۴.    
۸۷. حج/سوره۲۲، آیه۴۰.    
۸۸. حج/سوره۲۲، آیه۴۱.    
۸۹. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۰۴.    
۹۰. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۷.    
۹۱. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۴.    
۹۲. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۴.    
۹۳. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۵.    
۹۴. مائده/سوره۵، آیه۶۳.    
۹۵. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۶.    
۹۶. قصص/سوره۲۸، آیه۷۷.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۵۸۴، برگرفته از مقاله «نهی از منکر».    






جعبه ابزار