نماز عید فطر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نماز عید فطر نمازی است که مسلمانان در
روز عید فطر به جماعت یا فردا بعد از طلوع آفتاب اقامه می‌کنند و بنابر فتوای بیشتر فقها خواندن این نماز به صورت جماعت در زمان حضور
معصوم واجب و در
زمان غیبت مستحب است. خواندن دو خطبه پیش از اقامه نماز توسط امام جماعت سنت است. این نماز دو
رکعت است، که نمازگزار در رکعت اول بعد از خواندن
حمد و
سوره، باید پنج
تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر یک
قنوت بخواند، و بعد از قنوت پنجم، تکبیر دیگری بگوید و به
رکوع رود و دو
سجده بجا آورد و برخیزد. سپس در رکعت دوم چهار تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید و به رکوع رود. بعد از رکوع دو سجده کند و
تشهد بخواند و
نماز را
سلام دهد.
۱. نماز عید فطر و قربان در زمان حضور امام (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)
واجب است.
۲. نماز عید فطر و قربان در
زمان غیبت مستحب است.
۳. وقت نماز عید از
اول آفتاب روز عید تا
ظهر.
۴.
مستحب است که قبل از نماز عید،
غسل نماییم.
۵. نماز عید،
سوره مخصوصی ندارد. بهتر است که در رکعت اول آن،
سوره ۹۱ (
شمس) و در رکعت دوم
سوره ۸۸ (
غاشیه)، یا در رکعت اول
سوره ۸۷ (
اعلی) و در رکعت دوم
سوره ۹۱ (شمس) خوانده شود.
۶. نماز عید،
اذان و
اقامه ندارد و به‌جای آن سه بار گفته می‌شود: «الصّلوة».
۷. پس از نماز،
امام جماعت در برابر مردم قرار می‌گیرد و مانند
نماز جمعه رجاءً در دو نوبت سخنرانی می‌کند و در ضمن پند و اندرز بیان مسائل سیاسی و اجتماعی، در عید فطر احکام
زکات فطره، و در سخنرانی
عید قربان احکام ذبح و
قربانی و موارد مصرف آنها را بیان می‌نماید.
امام خمینی در خصوص اهمیت مواقفی مانند نمازجمعه، عید فطر و عید قربان و مسئولیت کسی که
خطبه می‌خواند می‌فرمایند: و برای امام‌جمعه که خطبه می‌خواند سزاوار است در ضمن خطبه‌اش آنچه را که از
مصالح دینی و دنیایی
مسلمین است بیان کند و آنها را از حوادث و اخباری که در کشورهای مسلمان و دیگر کشورها می‌گذرد که در آنها نفع و ضرر مسلمین مطرح است، آگاه نماید و مطالبی را که مسلمانان در زندگی دنیا و آخرت و در شئون سیاسی و اقتصادی از اموری که در استقلال و کیان آنها و در کیفیت روابط و رفتار آنها با سایر ملل مؤثر است، بازگو کند. و مسلمین را از دخالت دولت‌های ظالم استعمارگر در امور مسلمین، مخصوصاً در امور سیاسی و اقتصادی آنها که به استعمار و استثمارشان کشانده می‌شود بر حذر دارد. خلاصه نماز جمعه و دو خطبه‌اش از مواقف بزرگ برای مسلمین است، مثل مواقف بزرگ دیگر همچون حج و مواقفی که در حج وجود دارد و عید فطر و عید قربان و غیر این‌ها، اما متاسّفانه مسلمین از وظایف مهمّ سیاسی در نماز جمعه و غیر آن از مواقف سیاسی اسلام غفلت داده شده‌اند و حال آن که
اسلام با تمام شئونش دین سیاست است و این مطلب برای هر کسی که مختصر تدبّری در احکام حکومتی و سیاسی و اجتماعی و اقتصادی اسلام داشته باشد، آشکار می‌شود، پس هر که خیال کند که دین از سیاست جدا است، نادان است که نه اسلام را شناخته و نه سیاست را.
۸- قضای نمازهای واجب غیر یومیه واجب است - مگر نماز عید فطر و قربان و بعضی از صورت‌های نماز آیات (که گذشت) حتی بنابر احتیاط (واجب) نمازی که نذر کرده در وقت معیّنی بخواند (که اگر در وقت خودش نخواند) قضایش واجب است.
۹- امام در این نماز - مانند سایر نمازهای جماعت - غیر از
قرائت را به عهده نمی‌گیرد.
۱۰- اگر در تکبیرها یا قنوت‌ها
شک کند و در محل آن باشد، باید بنا را بر کمتر بگذارد.
۱۱- اگر چیزی که موجب
سجده سهو می‌شود در این نماز به جا آورد، احتیاط آن است که سجده سهو را به‌قصد
رجاء به جا آورد، اگرچه واجب نبودن آن در صورت مستحب بودن نماز عید (مثل زمان غیبت) خالی از قوّت نیست. و همچنین است حال در قضای تشهد و سجده‌ای که فراموش شده باشند.
۱۲- اگر
نماز عید فطر را در
اسلامبول بخواند و به تهران مسافرت کند و قبل از
ظهر روز آخر
ماه رمضان به آنجا برسد و هنوز افطار نکرده باشد آیا
روزه بر او واجب است؛ مانند کسی که قبل از ظهر روز روزه به وطنش برسد؟ ظاهر آن است که واجب است و روزه‌اش از حرام و واجب ترکیب نمی‌یابد همان‌طوری که چنین نیست اگر از مسافرت، در صورت حرمت روزه در آن روز، حاضر شود. و احوط (استحبابی) برای او - قبل از رسیدن به تهران - افطار است. و آیا قضای این روز - که در اسلامبول برای او عید و در تهران روز روزه بود - بر او واجب است؟ در آن اشکال است و اشبه وجوب آن می‌باشد، درصورتی‌که آن روز را از اول آن بلکه بنابر احوط قبل از ظهر حاضر باشد.
«اللهمّ اهل الکبریاء و العظمة و اهل الجود و الجبروت و اهل العفو و الرّحمة و اهل التقوی و المغفرة، اسئلک بحقّ هذا الیوم، الّذی جعلته للمسلمین عیدا و لمحمّد صلّی الله علیه و آله ذخراً و شرفاً و کرامةً و مزیداً، ان تصلی علی محمّد و آل محمد و ان تدخلنی فی کلّ خیر ادخلت فیه محمّدا و آل محمّد، و ان تخرجنی من کلّ سوء اخرجت منه محمّدا و آل محمد صلواتک علیه و علیهم. اللهمّ انی اسئلک خیر ما سئلک به عبادک الصّالحون و اعوذ بک ممّا استعاذ منه عبادک المخلصون.» خداوندا تو سزاوار بزرگی، سرفرازی،
بخشندگی، توانایی، بخشایش و رحمتی. سزاوار آنی که به خاطر تو پرهیز کنیم و از تو
آمرزش بخواهیم در روزی که برای مسلمانان
عید قرار داده‌ای. و برای
محمد که درود خدا بر او و دودمانش باد، ذخیره افتخار و بلندی مقام که بر او و دودمانش درود فرستی و مرا بدان چه نیکی و
سعادت است و به محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و خاندانش ارزانی داشته‌ای بهره‌مند سازی و از هر بدی که محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و خاندانش را خارج ساختی، رهایی دهی، درود تو بر محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و خاندانش باد. خداوندا! از تو می‌خواهم بهترین چیزی را که بندگان شایسته‌ات از تو می‌خواهند، و به تو رو می‌آورم بدان گونه که بندگان شایسته‌ات از بدی‌ها پناه آورده‌اند.
خداوند متعال در فرازی از
آیه ۳۱ سوره اعراف می‌فرماید:
(خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ...)» یعنی هنگام رفتن به
مسجد زینت‌های خود را بردارید. این خطاب به همه فرزندان
آدم به عنوان یک
قانون همیشگی که شامل اعصار قرون می‌شود که
زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود داشته باشید.
این جمله می‌تواند هم اشاره به زینت‌های جسمانی باشد که شامل پوشیدن لباس‌های مرتب و پاک و تمیز و شانه زدن موها، و به کاربردن
عطر و مانند آن می‌شود، و هم شامل زینت‌های معنوی، یعنی صفات انسانی و ملکات اخلاقی و پاکی
نیت و
اخلاص. و اگر می‌بینیم در بعضی از
روایات اسلامی تنها اشاره به
لباس خوب یا شانه کردن موها شده و اگر می‌بینیم تنها سخن از مراسم نماز عید و
نماز جمعه به میان آمده است، دلیل بر انحصار نیست بلکه هدف بیان مصداق‌های روشن است و همچنین اگر می‌بینیم که در بعضی دیگر از روایات، زینت به معنی رهبران و پیشوایان شایسته تفسیر شده دلیل بر وسعت مفهوم آیه است که همه زینت‌های ظاهری و باطنی را در بر می‌گیرد.
در کتاب
المقنع گفته است: «
سنت در
افطار عید قربان این است که بعداز نماز انجام شود و در عید فطر قبل از نماز.
از
امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که فرمود: اگر در روز عید فطر برای
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) عطر می‌آوردند اول به
زنان خود می‌داد.
•
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نماز عید فطر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۲/۲. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
