نماز صبح (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از
نمازهایی که در
آیات قرآن به آنان اشاره شده، «نماز صبح» است.
نماز صبح، از نمازهاى واجب يوميّه:
۱. «
وَ لا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ
وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ ما عَلَيْكَ مِنْ حِسابِهِمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ
وَ ما مِنْ حِسابِكَ عَلَيْهِمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ فَتَطْرُدَهُمْ فَتَكُونَ مِنَ الظَّالِمِينَ؛
و كسانى را كه صبح
و شام خدا را مى‌خوانند،
و ذات پاک او را مى‌طلبند، از خود دور مكن. نه چيزى از حساب آنها بر توست،
و نه چيزى از حساب تو بر آنها. اگر آنها را طرد كنى، از
ستمکاران خواهى بود.» گفته شده: مقصود از «بالغداوَة
و العشى» نماز صبح
و عصر است.
۲. «
وَ اذْكُرْ رَبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعاً
وَ خِيفَةً
وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ
وَ الْآصالِ
وَ لا تَكُنْ مِنَ الْغافِلِينَ؛
پروردگارت را در درون خود، از روى تضرّع وخوف، آهسته وآرام، صبحگاهان وشامگاهان، ياد كن؛
و از
غافلان مباش.» گفته شده: مقصود از «غدو» نماز صبح است.
۳. «
وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ
وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى لِلذَّاكِرِينَ؛
در دو طرف
روز،
و اوايل
شب، نماز را برپا دار؛ چرا كه حسنات، سيّئات
و آثار آنها را از بين مى‌برند؛ اين تذكّرى است براى كسانى كه اهل تذكّرند.»بنابرقولى «طرفى النهار» شامل نماز صبح مى‌شود.
۴. «أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّيْلِ
وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ
قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً؛
نماز را از زوال خورشيد (هنگام ظهر) تا نهايت تاريكى
شب (نيمه
شب) برپادار؛
و همچنين
قرآن فجر (نماز صبح) را؛ چرا كه
قرآن فجر، مشهود فرشتگان
شب و روز است.» مقصود از «
قرآن الفجر» نماز صبح است.
۵. «
وَ اصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ
وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ
وَ لا تَعْدُ عَيْناكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا
وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنا
وَ اتَّبَعَ هَواهُ
وَ كانَ أَمْرُهُ فُرُطاً؛
با كسانى باش كه پروردگار خود را صبح
و شام مى‌خوانند،
و تنها رضاى او را مى‌طلبند؛
و هرگز بخاطر زيورهاى دنيا، چشمان خود را از آنها برمگير.
و از كسانى كه قلبشان را از يادمان غافل ساختيم
و از هواى نفس پيروى كردند،
و كارشان افراطى است، اطاعت مكن.» براساس روايتى از
امام باقر و امام صادق عليهماالسلام مورد آيه، نماز است.
برخى آيه را شامل نمازهاى پنجگانه دانسته‌اند.
۶. «...
وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ
وَ قَبْلَ غُرُوبِها
وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ
وَ أَطْرافَ النَّهارِ ...؛
...
و پيش از طلوع آفتاب،
و قبل از غروب آن، تسبيح
و حمد پروردگارت را به جا آور؛
و در ساعاتى از
شب و اطراف
روز پرورردگارت را
تسبیح گوى....» منظور از «سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ» نماز صبح است.
۷. «فَسُبْحانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ
وَ حِينَ تُصْبِحُونَ •
وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي السَّماواتِ
وَ الْأَرْضِ
وَ عَشِيًّا
وَ حِينَ تُظْهِرُونَ؛
منزّه است خداوند به هنگامى كه شام مى‌كنيد
و آنگاه كه صبح مى‌كنيد؛
و حمد و ستايش در
آسمان‌ها و زمین مخصوص اوست،
و به هنگام عصر
و هنگامى كه ظهر مى‌كنيد.» مقصود از تسبيح نماز
و «حِينَ تُصْبِحُونَ» نماز صبح است.
۸. «فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ
وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ
وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ •
وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ
وَ أَدْبارَ السُّجُودِ؛
در برابر آنچه آنها مى‌گويند شكيبا باش،
و پيش از طلوع آفتاب
و پيش از غروب تسبيح
و حمد پروردگارت را بگوى،
و در بخشى از
شب او را تسبيح كن،
و بعد از سجده‌ها.»
فضيلت اقامه نماز صبح، در اول وقت
و هنگام
طلوع فجر:
«أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّيْلِ
وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ
قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً؛
نماز را از زوال خورشيد (هنگام ظهر) تا نهايت تاريكى
شب (نيمه
شب) برپادار؛
و همچنين
قرآن فجر (نماز صبح) را؛ چرا كه
قرآن فجر، مشهود فرشتگان
شب و روز است.»
مراد از «
قُرْآنَ الْفَجْرِ» نماز صبح است
و جمله «كانَ مَشْهُوداً» اقامه نماز صبح در اول وقت است.
نماز صبح، مورد نظارت
و گواهى
فرشتگان الهی:
«أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّيْلِ
وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ
قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً؛
نماز را از زوال خورشيد (هنگام ظهر) تا نهايت تاريكى
شب (نيمه
شب) برپادار؛
و همچنين
قرآن فجر (نماز صبح) را؛ چرا كه
قرآن فجر، مشهود فرشتگان
شب و روز است.»
براساس قول بعضى مفسران
و روايتى از امام صادق عليه‌السلام مقصود از «مشهوداً» گواهى
و نظارت ملائكه
شب و روز بر نماز صبح است.
اهمّيّت
قرائت قرآن، در نماز صبح:
«أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّيْلِ
وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ
قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً؛
نماز را از زوال خورشيد (هنگام ظهر) تا نهايت تاريكى
شب (نيمه
شب) برپادار؛
و همچنين
قرآن فجر (نماز صبح) را؛ چرا كه
قرآن فجر، مشهود فرشتگان
شب و روز است.»
گفته شده: نامگذارى نماز صبح به «
قرآن الفجر» از باب استحباب كثرت قرائت
قرآن در آن است.
حکم نماز (قرآن) و اوقات نماز (قرآن).
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۴۵۹، برگرفته از مقاله «نماز صبح»
