نماز خواندن به پهلو (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در این مقاله به بررسی
ذکر خدا، نماز خواندن
انسان در حالت‌های مختلف خصوصا با اشاره به معذورین، بحث می‌کند.
الذین یذکرون الله
قیـما وقعودا وعلی جنوبهم...
«مسلما در
آفرینش آسمان‌ها و
زمین و آمد و رفت
شب و
روز، نشانه‌های (روشنی) برای صاحبان خرد و
عقل است. همان‌ها که
خدا را در حال ایستادن و نشستن و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند، و در اسرار آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند، (و می‌گویند) بار الها این را بیهوده نیافریده‌ای، منزهی تو، ما را از
عذاب آتش نگاه دار».
(
امام باقر علیه‌السّلام درباره
آیه مزبور فرمود: ... «قیاما» مربوط به افراد سالم، «قعودا» به افراد مریض «و علی جنوبهم» به افراد علیل که دردمندتر از کسی است که به حال نشسته
نماز می‌خواند.
).
نمازگزار در صورت امکان باید طبق حال و وضع خودش به طور معتدل و راست بایستد، بنابراین اگر با خمیدگی یا متمایل به یکی از دو طرف بایستد، به طوری که نگویند راست ایستاده، نماز
باطل می‌شود، بلکه احوط اولی آن است که گردن را هم راست نگه دارد، هرچند پایین‌انداختن سر، بنابر اقوی جایز است. و در حال اختیار، تکیه دادن به چیزی هنگام ایستادن جایز نیست، اما در وقت ناچاری اشکالی ندارد، پس می‌تواند به انسانی یا غیر آن تکیه نماید. و کسی که می‌تواند با تکیه بر چیزی بایستد، نباید به طور نشسته و بدون تکیه نماز بخواند.
این وظیفه افراد توانمند است. اما افراد ناتوان وظیفه دیگری دارند.
امام خمینی در
تحریرالوسیله در باره حکم نماز خواندن شخص ناتوان می‌نویسد: «اگر به هیچ گونه - ولو با تکیه دادن یا خم شدن یا باز کردن پاها و خلاصه به هیچ وجه، حتی به صورت
قیام اضطراری به انحای مختلف - نتواند بایستد باید نشسته نماز بخواند. و در نشستن شرط است که راست و بدون تکیه بر چیزی باشد، بنا بر این در صورتی که توانایی راست نشستن و تکیه ندادن را دارد نباید تکیه داده و متمایل به یک طرف شود و در صورت ناچاری جایز است. و اگر به طور کلّی نتواند بنشیند، باید مثل میّتی که
دفن می‌شود، بر طرف راست خوابیده، نماز بخواند و اگر آن را هم نتوانست، برعکس اول، بر روی طرف چپ (خوابیده نماز بخواند) و اگر آن را هم نتواند انجام دهد، باید مانند
محتضر بر پشت خوابیده نماز بخواند.»
و «اگر بتواند بایستد ولی نتواند ایستاده
رکوع کند، باید ایستاده نماز بخواند، سپس بنشیند و به طور نشسته رکوع نماید و اگر اصلاً نه توانایی انجام رکوع و
سجود و نه توانایی بعضی از مراتب میسور و ممکن آنها، حتی رکوع و سجود نشسته را نداشته باشد، باید ایستاده نماز بخواند و برای رکوع و سجود، اشاره نماید و احتیاط (واجب) آن است که کسی که توانایی نشستن را دارد، اشاره‌اش برای سجده در حال نشستن باشد، بلکه احتیاطاً در صورت امکان، چیزی را که سجده بر آن صحیح است، بر پیشانی بگذارد.»
اگر در بعضی از رکعات نماز - نه همه آنها - بتواند ایستاده نماز بخواند، باید ایستاده نماز بخواند تا آن‌که از ایستادن عاجز شود و پس از آن بنشیند، سپس وقتی (دوباره) توانست بایستد، باید بایستد و به همین منوال.
آیات قرآن تنها برای خواندن نیست، بلکه برای
فهم و درک مردم نازل شده و
تلاوت و خواندن آیات مقدمه‌ای است، برای اندیشیدن، لذا در
آیه فوق نخست اشاره به
عظمت آفرینش آسمان و
زمین کرده و می‌گوید: (در آفرینش آسمان‌ها و زمین و آمد و شد
شب و
روز نشانه‌های روشنی برای صاحبان خرد و اندیشمندان است (ان فی خلق السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار لایات لاولی الالباب).
و به این ترتیب مردم را به اندیشه در این آفرینش بزرگ جلب و جذب می‌کند، تا هر کس به اندازه پیمانه
استعداد و تفکرش از این اقیانوس بیکران. سهمی ببرد و از سرچشمه صاف اسرار آفرینش سیراب گردد. و براستی، جهان آفرینش، و نقشه‌ای بدیع و طرح‌های زیبا و دل‌انگیز آن و نظامات خیره کننده‌ای که بر آنها
حکومت می‌کند کتاب فوق‌العاده بزرگی است که هر حرف و کلمه آن
دلیل بسیار روشن، بر وجود و یکتائی آفریدگار جهان است.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۲۴۶، برگرفته از مقاله «نماز خواندن به پهلو». •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
