نفی ادله منکران برزخ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این نوشتار در مورد بررسی
ادلّه منکران
برزخ و پاسخ به
دلایل آنها می‌باشد.
برخی با تمسک به ظاهر بعضی از
آیات در
وجود عالم برزخ تشکیک کرده‌اند؛ از جمله آیه «لا یَذوقونَ فیهَا المَوتَ اِلاَّ المَوتَةَ الاولی»
که دلالت بر مرگ واحد دارد
و ظاهراً مقصود از آن
مرگ در دنیاست. در جواب این
شبهه گفته شده: «اِلاّ» در آیه استثنا نیست، بلکه به معنای «سِوی» بوده و مجموع «اِلاّ» و ما بعد آن بدل از
موت است و آیه در صدد نفی مرگی غیر مرگ دنیا یعنی مرگ برزخ است، زیرا مرگ دنیا قبلاً تحقق یافته و بازگشت به
دنیا و چشیدن دوباره مرگ آن امکان ندارد و مفاد آیه این است که در
بهشت آخرت هیچ مرگی وجود ندارد؛ نه مرگ دنیا و نه مرگ برزخ.
برخی در پاسخ از
شبهه مذکور چنین گفته‌اند: اشتمال
آیه بر
ذکر مرگ نخستین (انتقال از دنیا به برزخ) منافات با وجود مرگ بعدی (انتقال از برزخ به آخرت) ندارد، زیرا
مؤمنان که در نشئه برزخ از انواع نعمتهای برزخی بهره‌مند بوده‌اند هنگام انتقال به
آخرت و بهره‌مندی بیشتر،
تلخی مرگ را ادراک نمی‌کنند؛ نه این‌که اصلاً مرگی در کار نباشد، بر خلاف دیگران که تلخی مرگ را در هر دو انتقال می‌چشند.
آیه دیگری که منکران برزخ بدان استدلال کرده‌اند آیه «و ما اَنتَ بِمُسمِع مَن فِی‌القُبور»
است، زیرا اگر در قبر احیایی در کار بود باید اسماع (شنواندن) اهل
قبور امکان‌پذیر بود. در پاسخ این
استدلال گفته شده: در آیه مزبور حال کافران به حال مردگان تشبیه شده و تردیدی نیست که مرده قابل اسماع نیست.
برخی از
معتزله نیز به آیه «اِنَّما تُوَفَّونَ اُجُورَکُم یَومَ القِیمَةِ»
استدلال کرده و گفته‌اند: جایگاه
عذاب و
ثواب تنها قیامت است که در پاسخ آنها گفته شده:کلمه «توفیه» به معنای تکمیل است، پس قسمتی از عذاب در برزخ است و تکمیل آن در قیامت صورت می‌گیرد.
آیه دیگری که ممکن است مورد استدلال منکران قرار گیرد «قَالوا یوَیلَنا مَن بَعَثَنا مِن مَرقَدِنا»
است که در قیامت شخص به یک باره از
قبر برانگیخته می‌شود، بدون این‌که حیاتی را در قبر تجربه کرده باشد. در پاسخ این
شبهه گفته شده: آیه دلالتی بر نفی حیات برزخی ندارد، زیرا ممکن است
عذاب قبر متصل به قیامت نباشد یا این‌که در
قیامت به جهت عظمت واقعه گفته می‌شود که گویا از
خواب بیدار شده‌ایم.
از دیگر آیاتی که ممکن است برای نفی برزخ به آن استدلال شود
آیات ۱۵ - ۱۶
مؤمنون است: «ثُمَّ‌اِنَّکُم بَعدَ ذلِکَ لَمَیِّتون ثُمَّ اِنَّکُم یَومَ‌القِیمَةِ تُبعَثون»،
زیرا در آن سخنی از برزخ بین مرگ و
بعث در قیامت به میان نیامده است. در پاسخ گفته شده: عدم ذکر برزخ در آیه دلیلی بر نفی آن نیست و استعمالهای عرفی نیز این مطلب را تأیید می‌کند.
الابانة عن اصول الدیانه؛
الامالی، صدوق؛
الامالی،
طوسی؛ انوار درخشان در تقسیر قرآن؛ بحار الانوار؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ التحریر والمرسع فی احوال البرزخ؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تصحیح اعتقادات الامامیه؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ تفسیر القرآن الکریم، صدر‌المتالهین؛ تفسیر القمی؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر‌المنار؛ التفسیر المنسوب الی الامام العسکری (علیه‌السلام)؛ تفسیر من وحی القرآن؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ حق الیقین فی معرفة اصول الدین؛ الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه؛ درر الفوائد؛ الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور؛ روح‌المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ روض الجنان و روح‌الجنان؛ سلسله مؤلفات الشیخ المفید؛ شرح‌الاصول الخمسه؛ شرح چهل حدیث؛ شرح فصوص الحکم؛ شرح المقاصد؛ شرح المنظومة السبزواری؛ صحیح البخاری؛ الفرقان فی تفسیر القرآن؛ الکافی؛ کتاب الخصال؛ الکشاف؛ گوهر مراد؛ لغت‌نامه؛ مجمع البیان فی تفسیر‌القرآن؛ مجموعه آثار، استاد مطهری؛ مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ معاد یا بازگشت به سوی خدا؛ معاد از دیدگاه امام خمینی (قدس سره)؛ المعتبر فی شرح المختصر؛ معجم‌مقاییس اللغه؛ مفردات الفاظ القرآن؛ المیزان فی تفسیر القرآن.
دائرةالمعارف قرآن کریم برگرفته از مقاله برزخ در قرآن.
