نعمت حکمت (قران)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیات قران کریم بیانگر آن است که حکمتهای نازل شده الهی، نعمتی شایسته تذکر و یادآوری است.
"... واذکروا نعمت الله علیکم وما انزل علیکم من الکتـب والحکمة..
و به یاد بیاورید
نعمت خدا را بر خود، و کتاب آسمانی و
علم و دانشی که بر شما نازل کرده، و شما را با آن، پند می‌دهد! و از خدا بپرهیزید! و بدانید خداوند از هر چیزی آگاه است (و از نیات کسانی که از قوانین او، سوء استفاده می‌کنند، با خبر است) "
این هشدارها به خاطر آن است که اولا توجه داشته باشند که خداوند آنها را از
خرافات و آداب و رسوم زشت جاهلیت در مورد
ازدواج و
طلاق و غیر آن رهایی بخشیده و به احکام حیاتبخش
اسلام راهنمایی کرده، قدر آن را بشناسند و حق آنها را ادا کنند و ثانیا: در مورد حقوق زنان، از موقعیت خود سوء استفاده نکنند و بدانند که خداوند حتی از نیات آنها آگاه است
"فهزموهم باذن الله وقتل داوود جالوت وءاتـه الله الملک والحکمة وعلمه مما یشاء ولولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لفسدت الارض ولـکن الله ذو فضل علی العــلمین.
سپس به فرمان خدا، آنها سپاه دشمن را به هزیمت واداشتند. و «
داوود» (نوجوان نیرومند و شجاعی که در لشکر «طالوت» بود)، «
جالوت» را کشت و خداوند،
حکومت و دانش را به او بخشید و از آنچه می‌خواست به او تعلیم داد. و اگر خداوند، بعضی از مردم را به وسیله بعضی دیگر دفع نمی‌کرد، زمین را فساد فرامی گرفت، ولی خداوند نسبت به جهانیان،
لطف و
احسان دارد. "
"لقد من الله علی المؤمنین اذ بعث فیهم رسولا من انفسهم یتلوا علیهم ءایـته ویزکیهم ویعلمهم الکتـب والحکمة وان کانوا من قبل لفی ضلـل مبین.
خداوند بر مؤمنان
منت نهاد (نعمت بزرگی بخشید) هنگامی که در میان آنها، پیامبری از خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنها بخواند، و آنها را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد هر چند پیش از آن، در گمراهی آشکاری بودند. "
در این آیه، سخن از بزرگترین نعمت الهی یعنی
نعمت " بعثت
پیامبر اسلام " به میان آمده است و در حقیقت، پاسخی است به سؤالاتی که در ذهن بعضی از تازه مسلمانان، بعد از جنگ احد خطور می‌کرد، که چرا ما این همه گرفتار مشکلات و مصائب شویم؟ قرآن به آنها می‌گوید: اگر در این راه، متحمل خسارتهایی شده‌اید، فراموش نکنید که خداوند، بزرگترین نعمت را در اختیار شما گذاشته، پیامبری مبعوث کرده که شما را
تربیت می‌کند، و از گمراهیهای آشکار بازمیدارد.
هر اندازه برای حفظ این نعمت بزرگ، تلاش کنید و هر بهایی بپردازید باز هم ناچیز است.
سپس می‌گوید: این
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله سه برنامه مهم را در باره آنها اجرا می‌کند نخست خواندن آیات پروردگار بر آنها و آشنا ساختن گوشها و افکار با این آیات، و دیگر
تعلیم، یعنی وارد ساختن این حقایق در درون جان آنها و به دنبال آن،
تزکیه نفوس و تربیت ملکات اخلاقی و انسانی، اما از آنجا که هدف اصلی و نهایی تربیت است، در آیه، قبل از تعلیم ذکر شده، در حالی که از نظر تربیت طبیعی، تعلیم بر تربیت مقدم است.
جمعیتی که از حقایق انسانی بکلی دورند به آسانی تحت تربیت قرار نمی‌گیرند بلکه باید مدتی گوشهای آنها را با سخنان الهی آشنا ساخت و وحشتی را که قبلا از آن داشتند از آنها دور کرد، سپس وارد مرحله تعلیم اصولی شد و به دنبال آن محصول تربیتی آن را گرفت.
"ولولا فضل الله علیک ورحمته لهمت طـآئفة منهم ان یضلوک وما یضلون الا انفسهم وما یضرونک من شیء وانزل الله علیک الکتـب والحکمة وعلمک ما لم تکن تعلم وکان فضل الله علیک عظیمـا.
اگر
فضل و
رحمت خدا شامل حال تو نبود، گروهی از آنان تصمیم داشتند تو را گمراه کنند اما جز خودشان را گمراه نمی‌کنند و هیچ گونه زیانی به تو نمی‌رسانند. و خداوند، کتاب و
حکمت بر تو نازل کرد و آنچه را نمیدانستی، به تو آموخت و فضل خدا بر تو (همواره) بزرگ بوده است "
این آیه اشاره به گوشه دیگری از حادثه
بنی ابیرق است که در چند آیه قبل تحت عنوان
شان نزول اشاره شد، آیه چنین می‌گوید: " اگر فضل و رحمت پروردگار شامل حال تو نبود جمعی از منافقان یا مانند آنها
تصمیم داشتند ترا از مسیر حق و
عدالت، منحرف سازند، ولی لطف الهی شامل حال تو شد آنها می‌خواستند با متهم ساختن یک فرد بی گناه و سپس کشیدن پیامبر صبه این ماجرا، هم ضربه‌ای به شخصیت اجتماعی و معنوی پیامبر صبزنند و هم اغراض سوء خود را در باره یک مسلمان بی گناه عملی سازند، ولی خداوندی که حافظ پیامبر خویش است، نقشه‌های آنها را نقش بر آب کرد.
سرانجام علت مصونیت پ
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله را از گمراهی و
خطا و
گناه، چنین بیان می‌کند که" خدا، کتاب و حکمت بر تو نازل کرد و آنچه را نمیدانستی به تو آموخت".
آیه فوق، از آیاتی است که اشاره بمسئله مصونیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خطا و اشتباه و گناه می‌کند و می‌گوید: اگر امدادهای الهی شامل حال تو نبود تو را گمراه می‌ساختند ولی با وجود این امدادها قادر به این کار نخواهند بود و هیچگونه زیانی در این راه به تو نمی‌رسانند.
به این ترتیب خداوند برای اینکه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بتواند در هر چیز سرمشقی برای
امت باشد و الگویی برای نیکیها و خیرات گردد، و از عواقب دردناک لغزشهایی که ممکن است دامن یک
رهبر بزرگ را بگیرد، برکنار باشد و
امت از سرگردانی در مسئله اطاعتپیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در امان باشند و گرفتار
تضاد در میان
اطاعت و عدم اطاعت نشوند پیامبر خود را در برابر خطا و گناه بیمه می‌کند تا اعتماد کامل مردم را که از نخستین شرطهای رهبری الهی است بخود جلب نماید.
"اذ قال الله یـعیسی ابن مریم اذکر نعمتی علیک... واذ علمتک الکتـب والحکمة..
به خاطر بیاور) هنگامی را که خداوند به عیسی بن مریم گفت: «یاد کن نعمتی را که به تو و مادرت بخشیدم!. .. هنگامی که کتاب و حکمت و تورات و انجیل را به تو آموختم "
این آیه و آیات بعد تا آخر
سوره مائده مربوط به سرگذشت
حضرت مسیح ع و مواهبی است که به او و امتش ارزانی داشته که برای بیداری و آگاهی مسلمانان در اینجا بیان شده است.
یکی از نعمتها" کتاب و حکمت و
تورات و
انجیل را به تو تعلیم دادم" (و اذ علمتک الکتاب و الحکمة و التوراة و الانجیل).
ذکر تورات و انجیل بعد از ذکر کتاب با اینکه از کتب آسمانی است، در حقیقت از قبیل
تفصیل بعد از
اجمال است.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «نعمت حکمت»
