• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نِعْمَ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: نِعْمَ (مفردات نهج البلاغه (جلد ۲))
مقالات مرتبط: نِعْمَ (مفردات‌قرآن)، نِعمَ‌ (لغات‌قرآن).


نِعْمَ (به کسر نون، سکون عین و فتح میم) از واژگان نهج البلاغه، فعل غير متصرفى است که براى انشاء مدح است.
از مشتقات این کلمه در نهج البلاغه:
• نِعْمَة (به کسر نون، سکون عین و فتح میم) به معنای اوّل آن‌چه خدا به انسان داده است.
• نَعْمَة (به فتح نون و میم و سکون عین) به معنای تنعّم و وسعت روزى است.
• اِنْعَام (به کسر الف، سکون نون و فتح عین) به معنای نعمت دادن است.
• نَعيم (به فتح نون و کسر عین) به معنای نعمت وسيع است.
• اَنْعَام (به فتح الف و عین و سکون نون) جمع نَعَم به معنای چهار پايان، اكثر اطلاق آن بر شتر و گاو و گوسفند است.
• نَعْمَاء (به فتح نون و میم و سکون عین) مفرد است به معناى نعمت است.
• ناعِم (به فتح نون و کسر عین) به معنای صاحب نعمت، آن‌ كه در نعمت است.

نِعْمَ:
[۱] قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۵۱.    
[۲] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۱۷۶.    
فعل غير متصرفى است که براى انشاء مدح است.
نِعْمَة به معنای آن‌چه خدا به انسان داده است. «النِعْمَة: ما انعم عليك»
[۳] شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۴۴۴.    

نَعْمَة به معنای تنعّم و وسعت روزى است. اِنْعَام به معنای نعمت دادن است.
نَعيم به معنای نعمت وسيع است. «النعيم: النعمة الكثيرة»
[۴] زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، ج۱۷، ص۶۹۲.    

اَنْعَام جمع نَعَم به معنای چهار پايان، اكثر اطلاق آن بر شتر و گاو و گوسفند است.
نَعْمَاء مفرد است به معناى نعمت است. در مجمع فرموده: نعمتى كه اثر آن در صاحبش آشكار است.
[۵] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۱۷۸.    

ناعِم به معنای صاحب نعمت، آن‌ كه در نعمت است.

برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - نِعْمَ - حکمت ۳۸۷ (درباره مشک)

حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«نِعْمَ الطِّيبُ الْمِسْكُ.»
[۶] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۷۶، حکمت ۳۸۷.    
[۷] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۴۹، حکمت ۳۹۷.    
[۸] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۴۶، حکمت ۳۹۷.    

«مشک عطر خوبى است.»
[۹] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۳۵، حکمت ۳۹۷.    
(شرح‌های حکمت:
[۱۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۵، ص۲۳۸.    
[۱۱] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۳۴۱.    
)


۲.۲ - النَّواعِمُ - خطبه ۲۲۰ (درباره ناز و نعمت)

حضرت در جای دیگر می‌فرماید:
«وَ خَوَتِ الاَْجْسَادُ النَّواعِمُ.»
[۱۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۴۰، خطبه ۲۲۰.    
[۱۳] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۳۴، خطبه ۲۱۶.    
[۱۴] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۴۰، خطبه ۲۲۱.    

«بدن‌هاى در ناز و نعمت تهى شدند.»
[۱۵] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۳۱، خطبه ۲۲۱.    
[۱۶] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۰.    
(شرح‌های خطبه:
[۱۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۸.    
[۱۸] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۸، ص۳۲۷.    
[۱۹] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۲۹.    
[۲۰] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۶۰.    
)


مواردی متعدد از این مادّه در «نهج‌البلاغه» آمده است.

۱. ↑ قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۵۱.    
۲. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۱۷۶.    
۳. ↑ شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۴۴۴.    
۴. ↑ زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، ج۱۷، ص۶۹۲.    
۵. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۱۷۸.    
۶. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۷۶، حکمت ۳۸۷.    
۷. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۴۹، حکمت ۳۹۷.    
۸. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۴۶، حکمت ۳۹۷.    
۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۳۵، حکمت ۳۹۷.    
۱۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۵، ص۲۳۸.    
۱۱. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۳۴۱.    
۱۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۴۰، خطبه ۲۲۰.    
۱۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۳۴، خطبه ۲۱۶.    
۱۴. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۴۰، خطبه ۲۲۱.    
۱۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۳۱، خطبه ۲۲۱.    
۱۶. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۰.    
۱۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۸.    
۱۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۸، ص۳۲۷.    
۱۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۲۹.    
۲۰. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۶۰.    


• قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «نعم»، ج۲، ص۱۰۵۱.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 387 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 220 نهج البلاغه
جعبه ابزار