نظریه ترکب مشتق
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نظریه ترکب مشتق به قول به مرکب بودن معنای مشتقّات
اطلاق می‌شود و در
علم اصول فقه کاربرد دارد.
این نظریه که مقابل
نظریه بساطت مشتق می‌باشد، مورد قبول بسیاری از علمای اصول و فلاسفه و
اهل منطق قرار گرفته است. بر اساس این دیدگاه، معنای
مشتق از دو یا چند جزء ترکیب شده است؛ برای مثال، «ضاحک» یعنی «شیء اَو ذات له الضحک» که مرکب از دو جزء است:۱. شیء یا ذات؛ ۲. مبدأ اشتقاق (ضحک)، و به نظر برخی دیگر، جزء سومی نیز دارد و آن «تلبس ذات به مبدأ» یا نسبت و ارتباط بین ذات و مبدأ است که با کلمه (له) نمایش داده می‌شود.
طرفداران نظریه ترکب، ادله معتقدان به نظریه بساطت مشتق را ناتمام دانسته و به آن‌ها پاسخ داده و معتقدند کسی نمی‌تواند این واقعیت را انکار کند که معنای مشتق نیازمند وجود ذات، مبدأ و تلبس ذات به مبدأ است، و این همان چیزی است که معنای مشتق به
ذهن تبادر می‌کند.
کسانی که مشتق را مرکب می‌دانند سه گروه هستند:
۱. مشهور قدمای اصولی معتقدند
مشتق از سه جزء ترکیب یافته است:ذات؛ مبدأ، نسبت بین ذات و مبدأ.
۲. برخی دیگر آن را از دو جزء مرکب می‌دانند، که آن‌ها خود به دو گروه تقسیم می‌شوند:
أ) کسانی که آن را از مبدأ و
نسبت مرکب می‌دانند.
ب) کسانی که آن را از ذات و مبدأ مرکب می‌دانند.
نظریه بساطت مشتق.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «نظریه ترکب مشتق».
