نصیرالدین علی بن محمد قاشی حلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نصیرالدین قاشی، علی بن محمد قاشی (کاشی) حلّی، ملقب به نصیرالدین، متکلم و
فقیه و
محدّث امامی قرن هشتم است.
وی در
کاشان به دنیا آمد و در
حلّه رشد کرد.
پدرش، محمد بن علی قاشی، از فاضلان عصر خود بود و از
محقق حلّی (متوفی ۶۷۶)
روایت نقل کرده است.
دربارۀ زندگی و خانوادۀ او اطلاعی در دست نیست.
فقط در
منابع اشاره شده است که نصیرالدین قاشی یکی از علمای بزرگ عصر خود بود و در
بغداد و حلّه به تدریس علوم و معارف دینی اشتغال داشت.
وی با عالمان بزرگی چون
علامه حلّی (متوفی ۷۲۶)،
فخرالمحققین (متوفی ۷۷۱)،
قطب‌الدین رازی (متوفی ۷۷۶)،
سیدحیدر آملی (متوفی ۷۸۲) و
شهید اول (متوفی ۷۸۶) معاصر بود.
علامه مجلسی او را یکی از راویان صحیفۀ سجادیه دانسته است.
دربارۀ این‌که استادان او اطلاعی در دست نیست؛ فقط به نام سیدجلال‌الدین بن دارالصخر اشاره شده که از او روایت نیز نقل کرده است.
قاشی شاگردان بسیاری پروراند که از آن جمله‌اند:
ابن
العتایقی، تاج‌الدین
ابن مُعَیّه الدیباجی و جلال‌الدین شرفشاه حسینی، که به او استناد کرده‌اند، و شمس‌الدین محمد بن صدقه که از او اجازۀ نقل روایت داشت.
نصیرالدین در۱۰
رجب ۷۵۵ وفات یافت و در
نجف به
خاک سپرده شد.
دربارۀ افکار و عقاید او اطلاع چندانی در دست نیست.
فقط
سیدحیدر آملی از او نقل کرده که روش امامان، تنها راه درست، و جز آن هوا و
وسوسه است.
وی تأکید کرده که بارها از نصیرالدین قاشی شنیده که در هشتاد سال زندگی، نهایت معرفتش این بوده که هر مصنوعی نیازمند صانع است و اعتراف کرده که در این باره
یقین پیر زنان از یقین او بیش‌تر است.
از نصیرالدین آثار معدودی به جا مانده است که بیش‌تر آن‌ها شرح یا حاشیه‌اند، از جمله حاشیه بر تسدیدالقواعد فی شرح تجریدالعقاید از محمد بن عبدالرحمان اصفهانی، که دربرگیرندۀ نکاتی دقیق در مسائل کلامی است و مؤلف با طرح بحث
امامت در آن، صبغه‌ای کاملاً شیعی بدان بخشیده است.
قاشی در این کتاب کوشیده شرح
قوشچی را کامل کند و شبهات و ایراداتی را که به
شیعه وارد شده است برطرف نماید.
جرجانی در نگارش شرح خود بر تجرید، از این اثر قاشی بهره برده است.
دیگر رسالۀ قاشی، شرح طوالع‌الأنوار
بیضاوی است که درواقع حاشیه‌ای بر شرح شمس‌الدین محمود اصفهانی بر طوالع بیضاوی به نام مطالع‌الأنظار است.
نسخه‌ای از آن در خزانۀ غرویه موجود است که از میراث جلال‌الدین عبدالله بن شرفشاه بوده و در سال ۸۱۰
وقف شده است.
نسخۀ دیگری از آن در کتابخانۀ آستان قدس مشهد موجود است.
آثار دیگر او عبارت‌اند از: النکات فی مسائل امتحانیه فی علم‌المنطق والکلام، که آن را در سال ۷۵۲ برای عمادالدین یحیی نوشته ونسخه‌ای از آن، به خط
ابن
العتایقی، در خزانۀ غرویه موجود است
حاشیه بر شرح تحریرالقواعدالمنطقیه فی شرح‌الشمسیه، از قطب‌الدین محمد رازی، که اثری است موجز در بیان اعتراضات و نکاتی دقیق در زمینۀ
منطق، و
جرجانی در حاشیۀ خود به برخی از آن‌ها پاسخ داده است
اجوبة‌المسائل، شامل پنجاه پرسش و پاسخ منطقی و فلسفی، که نسخۀ خطی از آن در کتابخانۀ دانشگاه پرینستون موجود است
حاشیه بر شرح اشارات خواجه نصیرالدین طوسی
الأعتراضیه، رساله‌ای
فقهی مشتمل بر بیست اعتراض در تعریف
طهارت از کتاب قواعدالأحکام علامه حلّی،
از این رساله فقط بخشهایی در کتابهای فقهی موجود است
تعریف کتاب زبده‌الأدراک فی علم‌الأفلاک، از
خواجه نصیرالدین طوسی، که نسخۀ خطی آن در خزانۀ غرویه موجود است.
(۱)
ابن ابی‌جمهور احسایی، عوالی اللئالی، چاپ سیدشهاب‌الدین نجفی مرعشی و مجتبی عراقی، قم ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۲) میرزاعبدالله افندی اصفهانی، ریاض‌العلماء و حیاض‌الفضلاء، قم ۱۴۰۱.
(۳) آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ۱۳۴۸.
(۴) آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الحقایق‌الداهنه فی‌المائة‌الثامنه، چاپ علی نقی منزوی، بیروت ۱۹۷۵.
(۵) سیدحیدر آملی، جامع‌الاسرار و منبع‌الانوار، چاپ عثمان یحیی و هانری کربن، تهران ۱۳۴۷ش.
(۶) امین.
(۷) محمد حرّ عاملی، امل‌الآمل، چاپ احمد حسینی، قم ۱۳۶۲.
(۸) محمدتقی دانش‌پژوه، نسخه‌های خطی، دفتر دهم: در کتابخانه‌های اتحاد جماهیر شوروی و اروپا و آمریکا، تهران ۱۳۵۸.
(۹) سیوری حلّی، التنقیح‌الرائع‌لمختصر الشرائع، چاپ عبداللطیف حسینی کوه‌کمره‌ای، قم ۱۴۰۴.
(۱۰) قاضی نورالله شوشتری، مجالس المؤمنین، تهران ۱۳۷۷ ش.
(۱۱) شیخ عباس قمی، فوائدالرضویه، ۱۳۶۷ق/ ۱۳۲۶ش.
(۱۲) مجلسی، بحارالانوار.
(۱۳) حسین نوری، خاتمه مستدرک‌الوسایل، قم ۱۴۱۵.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «نصیرالدین قاشی»، شماره۶۴۴۱.
