• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نشانه‌های نفاق (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



نَفَق، ايجاد سوراخى در زمین است كه راه رهايى داشته باشد -همانند سوراخ موش‌- پايان يافتن و از بين رفتن. نفاق عبارت است از داخل شدن در شرع و دین از راهى و خروج از آن از راه ديگر، اظهار اسلام با اهل آن و مخفى كردن غير اسلام در درون، ظاهر و باطن متفاوت داشتن، دورویی، ریاکاری.
[۴] فرهنگ بزرگ سخن، ج ۸، ص ۷۸۸۲، «نفاق».
نفاق هم در ایمان است، هم طاعات، هم معاشرت با مردم. نفاق اعمّ از ریا است‌ در این مقاله نشانههای نفاق با توجه به آیات قرآن معرفی می‌شوند.



اعراض و مخالفت با سنّت محمّد صلى‌الله‌عليه‌وآله، نشانه نفاق و دورويى:
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ‌ ... وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلى‌ ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً.


اعراض از ولایت و سرپرستی مؤمنان، از نشانههاى نفاق:
بَشِّرِ الْمُنافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَ يَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً.


انفاق از روى کراهت و بى ميلى، نشانه نفاق:
قُلْ أَنْفِقُوا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً لَنْ يُتَقَبَّلَ مِنْكُمْ‌ ... وَ ما مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقاتُهُمْ إِلَّا أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ لا يَأْتُونَ الصَّلاةَ إِلَّا وَ هُمْ كُسالى‌ وَ لا يُنْفِقُونَ إِلَّا وَ هُمْ كارِهُونَ.


به بازى گرفتن ارزشهای دینی، نشانه نفاق، و از شيوه‌هاى منافقان:
يَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ‌ ... وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّما كُنَّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ قُلْ أَ بِاللَّهِ وَ آياتِهِ وَ رَسُولِهِ كُنْتُمْ تَسْتَهْزِؤُنَ.


••• برخوردهاى شديد، همراه با بدزبانی منافقان با اهل ایمان:
قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَ الْقائِلِينَ لِإِخْوانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنا وَ لا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذا جاءَ الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشى‌ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُولئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ وَ كانَ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيراً . مراد از «سلقوكم بالسنة حداد» فحاشی و بدزبانى است.

••• بدزبانى منافقان با دشنام به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مايه رسوایی آنان:
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ ما قالُوا وَ لَقَدْ قالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَ كَفَرُوا بَعْدَ إِسْلامِهِمْ وَ هَمُّوا بِما لَمْ يَنالُوا وَ ما نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْناهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ يَتُوبُوا يَكُ خَيْراً لَهُمْ وَ إِنْ يَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ عَذاباً أَلِيماً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ ما لَهُمْ فِي الْأَرْضِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ. سياق آيات مى‌فهماند كه منافقان افزون بر كار زشتى كه مرتكب شده بودند، سخن ناروايى را نيز بر زبان آورده بودند.

••• گفتار ناصواب و بى ادبانه با پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله، نشانه نفاق و بيماردلى:
أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَنْ لَنْ يُخْرِجَ اللَّهُ أَضْغانَهُمْ‌ وَ لَوْ نَشاءُ لَأَرَيْناكَهُمْ فَلَعَرَفْتَهُمْ بِسِيماهُمْ وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ‌ أَعْمالَكُمْ. مراد از «لحن القول» نحوه كلام منافقان با پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله است كه سعى داشتند حضرت را كوچك و تحقير كنند.

••• برخورد كينه جويانه و گفتار ناصواب، نسبت به علی علیه‌السلام نشانه نفاق و دورويى:
أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَنْ لَنْ يُخْرِجَ اللَّهُ أَضْغانَهُمْ‌ وَ لَوْ نَشاءُ لَأَرَيْناكَهُمْ فَلَعَرَفْتَهُمْ بِسِيماهُمْ وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ أَعْمالَكُمْ. گفته شده: مقصود از «لحن القول» برخورد کینه جويانه با على عليه‌السلام است كه در عصر بعثت اين گونه برخوردها نشانه نفاق بوده است.


بیماردلی، نشانه نفاق و دورويى:
وَ يَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ أَطَعْنا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ ما أُولئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ‌ وَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذا فَرِيقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ‌ وَ إِنْ يَكُنْ لَهُمُ الْحَقُّ يَأْتُوا إِلَيْهِ مُذْعِنِينَ‌ أَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَمِ ارْتابُوا ....


نپذيرفتن حکمیّت پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله و مراجعه به طاغوت براى داوری، نشانه نفاق و دورويى:
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَ يُرِيدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلالًا بَعِيداً وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلى‌ ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً.


شك و ترديد منافقان به حكميّت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، مانع اطاعت آنان از آن حضرت:
وَ يَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ أَطَعْنا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ ما أُولئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ‌ وَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذا فَرِيقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ‌ أَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَمِ ارْتابُوا أَمْ يَخافُونَ أَنْ يَحِيفَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ رَسُولُهُ بَلْ أُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ. مراد از «ام ارتابوا» شك و ترديد آنان در قبول حكميّت پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله است.

••• شک و تردید قلبى منافقان، درباره وحدانیّت خدا:
إِنَّما يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ارْتابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ.

••• ترديد منافقان، درباره آخرت:
إِنَّما يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ارْتابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ.

••• منافقان، گرفتار شك و ترديد نسبت به حقایق دینی تا لحظه مرگ:
لا يَزالُ بُنْيانُهُمُ الَّذِي بَنَوْا رِيبَةً فِي قُلُوبِهِمْ إِلَّا أَنْ تَقَطَّعَ قُلُوبُهُمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ.
يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ‌ .... وَ لكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَكُمْ وَ تَرَبَّصْتُمْ وَ ارْتَبْتُمْ‌ ... حَتَّى جاءَ أَمْرُ اللَّهِ‌ ....


ترك انفاق، از نشانههاى نفاق و دورویی:
وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتانا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ‌ فَلَمَّا آتاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَ تَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ‌ فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فِي قُلُوبِهِمْ إِلى‌ يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللَّهَ ما وَعَدُوهُ وَ بِما كانُوا يَكْذِبُونَ.
إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ وَ هُمْ أَغْنِياءُ رَضُوا بِأَنْ يَكُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ وَ طَبَعَ اللَّهُ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَعْلَمُونَ.


••• سرباز زدن از حضور در صحنه پيكار با دشمنان دین و دفاع از کیان اسلام، از نشانههاى نفاق:
۱. وَ لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ‌ ....
۲. فَإِنْ رَجَعَكَ اللَّهُ إِلى‌ طائِفَةٍ مِنْهُمْ فَاسْتَأْذَنُوكَ لِلْخُرُوجِ فَقُلْ لَنْ تَخْرُجُوا مَعِيَ أَبَداً وَ لَنْ تُقاتِلُوا مَعِيَ عَدُوًّا إِنَّكُمْ رَضِيتُمْ بِالْقُعُودِ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَاقْعُدُوا مَعَ الْخالِفِينَ. مقصود از «طائفة منهم» منافقان است.
۳. وَ إِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ أَنْ آمِنُوا بِاللَّهِ وَ جاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ اسْتَأْذَنَكَ أُولُوا الطَّوْلِ مِنْهُمْ وَ قالُوا ذَرْنا نَكُنْ مَعَ الْقاعِدِينَ‌ . مقصود از «اولوا الطول» منافقان است.
۴. لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضاً قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِواذاً فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ‌ . «تسلل» خروج مخفيانه است و مراد اين است كه منافقان در مجلس رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله حاضر مى‌شدند و وقتى سخن از جهاد مى‌شد مخفيانه خارج مى‌شدند.
۵. قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَ الْقائِلِينَ لِإِخْوانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنا وَ لا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذا جاءَ الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ‌ كَالَّذِي يُغْشى‌ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُولئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ وَ كانَ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيراً.
۶. وَ يَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْ لا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ مُحْكَمَةٌ وَ ذُكِرَ فِيهَا الْقِتالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلى‌ لَهُمْ.
۷. أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نافَقُوا يَقُولُونَ لِإِخْوانِهِمُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ لَئِنْ أُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَكُمْ وَ لا نُطِيعُ فِيكُمْ أَحَداً أَبَداً وَ إِنْ قُوتِلْتُمْ لَنَنْصُرَنَّكُمْ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ‌ لَئِنْ أُخْرِجُوا لا يَخْرُجُونَ مَعَهُمْ وَ لَئِنْ قُوتِلُوا لا يَنْصُرُونَهُمْ وَ لَئِنْ نَصَرُوهُمْ لَيُوَلُّنَّ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ.

••• تخلّف از جهاد و دور ماندن از مصيبتهاى آن، نعمتى الهى، در بينش و پندار منافقان:
وَ إِنَّ مِنْكُمْ لَمَنْ لَيُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصابَتْكُمْ مُصِيبَةٌ قالَ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيَّ إِذْ لَمْ أَكُنْ مَعَهُمْ شَهِيداً.


ترك ذکر خدا، مگر اندك، نشانه نفاق و دورويى:
إِنَّ الْمُنافِقِينَ‌ ... وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا.


سرباز زدن از هجرت در راه خدا، نشانه نفاق و دورويى:
فَما لَكُمْ فِي الْمُنافِقِينَ‌ ... وَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ كَما كَفَرُوا فَتَكُونُونَ سَواءً فَلا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ أَوْلِياءَ حَتَّى يُهاجِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَ لا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ وَلِيًّا وَ لا نَصِيراً.


تلاش براى جلب رضایت مردم، به جاى جلب رضایت خدا و رسول صلى‌الله‌عليه‌وآله، نشانه نفاق و دورويى:
يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ لِيُرْضُوكُمْ وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ يُرْضُوهُ إِنْ كانُوا مُؤْمِنِينَ.


شدّت ترس منافقان از جنگ و جهاد، نشانه نفاق آنان:
قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَ الْقائِلِينَ لِإِخْوانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنا وَ لا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذا جاءَ الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشى‌ عَلَيْهِ مِنَ‌ الْمَوْتِ فَإِذا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُولئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ وَ كانَ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيراً.


ترس و بیم از مردم، نشانه نفاق و دورويى:
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نافَقُوا ... لَأَنْتُمْ أَشَدُّ رَهْبَةً فِي صُدُورِهِمْ مِنَ اللَّهِ‌ ....


دوستی با دشمنان خد ا و رسول صلى‌الله‌عليه‌وآله، از نشانههاى نفاق:
اتَّخَذُوا أَيْمانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ‌ إِنَّ الَّذِينَ يُحَادُّونَ اللَّهَ‌ وَ رَسُولَهُ‌ ... لا تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ‌ ... يُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ‌ ....


ايجاد رابطه دوستانه با یهود، نشانه نفاق و دورويى:
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ تَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ ما هُمْ مِنْكُمْ وَ لا مِنْهُمْ وَ يَحْلِفُونَ عَلَى الْكَذِبِ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ‌. مقصود از «الذين تولوا ...» منافقان است كه رابطه دوستانه با يهود داشتند.


••• دوگانگى گفتار با دل و نهان، نشانه نفاق و دورويى:
وَ لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمانِ يَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما يَكْتُمُونَ.
وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلى‌ ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً فَكَيْفَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ ثُمَّ جاؤُكَ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنْ أَرَدْنا إِلَّا إِحْساناً وَ تَوْفِيقاً أُولئِكَ الَّذِينَ يَعْلَمُ اللَّهُ ما فِي قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ عِظْهُمْ وَ قُلْ لَهُمْ فِي أَنْفُسِهِمْ قَوْلًا بَلِيغاً.

••• دوگانگى، در برخورد با پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله، هنگام سختی و آسایش، نشانه نفاق:
وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلى‌ ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً فَكَيْفَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ ثُمَّ جاؤُكَ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنْ أَرَدْنا إِلَّا إِحْساناً وَ تَوْفِيقاً.


نپذيرفتن داوری پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله، از نشانههاى نفاق:
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَ يُرِيدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلالًا بَعِيداً وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلى‌ ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً.
وَ يَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ أَطَعْنا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ ما أُولئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ‌ وَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذا فَرِيقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ.


••• ریاکاری، از نشانههاى نفاق:
۱. وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ يُشْهِدُ اللَّهَ عَلى‌ ما فِي قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ‌ . بنابر اينكه مراد از آيه، منافقان و رياكارى آنها باشد.
۲. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‌ كَالَّذِي يُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ‌ ... مورد آيه، عمل ريايى منافقان است.
۳. إِنَّ الْمُنافِقِينَ‌ ... وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ ... يُراؤُنَ النَّاسَ‌ ....

••• رياكارى در ذکر خدا، از نشانههاى نفاق:
إِنَّ الْمُنافِقِينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى‌ يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا. بر اساس روايتى از امیرالمؤمنین علیه‌السلام، مقصود از آيه مزبور، رياى منافقان در ذكر خدا است.

••• رياكارى در نماز، نشانه نفاق و دورويى:
إِنَّ الْمُنافِقِينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى‌ يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا. بنا بر اين قول كه مقصود از «يراءون الناس» رياى در نماز باشد.


گمان ناعادلانه بودن حکم خدا و رسول صلى‌الله‌عليه‌وآله، از نشانههاى نفاق:
وَ يَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ أَطَعْنا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ ما أُولئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ‌ وَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذا فَرِيقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ‌ وَ إِنْ يَكُنْ لَهُمُ الْحَقُّ يَأْتُوا إِلَيْهِ مُذْعِنِينَ‌ أَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَمِ ارْتابُوا أَمْ يَخافُونَ أَنْ يَحِيفَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ رَسُولُهُ بَلْ أُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ.


اندیشه سودجويانه، از نشانههاى نفاق و دورويى:
۱. وَ يَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ أَطَعْنا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ ما أُولئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ‌ وَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذا فَرِيقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ.
۲. أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ تَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ ما هُمْ مِنْكُمْ وَ لا مِنْهُمْ وَ يَحْلِفُونَ عَلَى الْكَذِبِ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ‌ اتَّخَذُوا أَيْمانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ‌ يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعاً فَيَحْلِفُونَ لَهُ كَما يَحْلِفُونَ لَكُمْ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلى‌ شَيْ‌ءٍ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْكاذِبُونَ.


عصیان و نافرمانی از خدا، نشانه نفاق و دورويى:
وَ يَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ أَطَعْنا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ ما أُولئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ‌ أَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَمِ ارْتابُوا ....


توسّل به سوگند دروغ، از نشانه‌ها و ترفندهاى منافقان، براى پوشش نفاق خويش:
۱. وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلى‌ ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً فَكَيْفَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ ثُمَّ جاؤُكَ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنْ أَرَدْنا إِلَّا إِحْساناً وَ تَوْفِيقاً.
۲. لَوْ كانَ عَرَضاً قَرِيباً وَ سَفَراً قاصِداً لَاتَّبَعُوكَ وَ لكِنْ بَعُدَتْ عَلَيْهِمُ الشُّقَّةُ وَ سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَكُمْ يُهْلِكُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ‌ وَ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنَّهُمْ لَمِنْكُمْ وَ ما هُمْ مِنْكُمْ وَ لكِنَّهُمْ قَوْمٌ يَفْرَقُونَ.
۳. يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ‌ ... يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ ما قالُوا ....
۴. وَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ كُفْراً وَ تَفْرِيقاً بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلَّا الْحُسْنى‌ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ.
۵. اتَّخَذُوا أَيْمانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ‌ يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعاً فَيَحْلِفُونَ لَهُ كَما يَحْلِفُونَ لَكُمْ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلى‌ شَيْ‌ءٍ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْكاذِبُونَ.


قطع رابطه ولايى و دوستی با مؤمنان، نشانه نفاق و دورويى:
الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَ يَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً.
إِنَّ الْمُنافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَ لَنْ تَجِدَ لَهُمْ نَصِيراً إِلَّا الَّذِينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اعْتَصَمُوا بِاللَّهِ وَ أَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ فَأُولئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَوْفَ يُؤْتِ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْراً عَظِيماً.


كسالت و سستی در نماز، نشانه نفاق و دورويى:
۱. إِنَّ الْمُنافِقِينَ‌ ... وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى‌ ....
۲. وَ ما مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقاتُهُمْ إِلَّا أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ لا يَأْتُونَ الصَّلاةَ إِلَّا وَ هُمْ كُسالى‌ وَ لا يُنْفِقُونَ إِلَّا وَ هُمْ كارِهُونَ.


••• تن ندادن بر قضاوت و حاكميّت پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله، از نشانههاى نفاق:
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَ يُرِيدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلالًا بَعِيداً وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلى‌ ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً.

••• تخلّف از فرمان جهاد پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله، نشانه نفاق:
۱. فَإِنْ رَجَعَكَ اللَّهُ إِلى‌ طائِفَةٍ مِنْهُمْ فَاسْتَأْذَنُوكَ لِلْخُرُوجِ فَقُلْ لَنْ تَخْرُجُوا مَعِيَ أَبَداً وَ لَنْ تُقاتِلُوا مَعِيَ عَدُوًّا إِنَّكُمْ رَضِيتُمْ بِالْقُعُودِ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَاقْعُدُوا مَعَ الْخالِفِينَ‌ وَ لا تُصَلِّ عَلى‌ أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَ لا تَقُمْ عَلى‌ قَبْرِهِ إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ ماتُوا وَ هُمْ فاسِقُونَ.
۲. لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضاً قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِواذاً فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ‌ . گفته شده: مقصود از «يتسلّلون منكم لواذاً» اين است كه منافقان در مجلس رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله حاضر مى‌شدند و هنگامى كه حضرت مسلمانان را به شركت در جهاد دعوت مى‌كرد آنها مخفيانه فرار مى‌كردند.


موضعگيرى منفى و تمسخرآميز در برابر آیات قرآن و ارزشهای دینی، نشانه نفاق:
وَ إِذا ما أُنْزِلَتْ سُورَةٌ فَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ أَيُّكُمْ زادَتْهُ‌ هذِهِ إِيماناً فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَزادَتْهُمْ إِيماناً وَ هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ‌. ضمير در «فمنهم» به منافقان بر مى‌گردد و جمله «ايّكم زادته هذه ايمانا» از باب استهزا و انكار است.


نسبت دادن جرم و گناه خويش به ديگران با مظلوم‌نمایی، نشانه نفاق و دورويى:
وَ يَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ أَطَعْنا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ ما أُولئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ‌ وَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذا فَرِيقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ‌ وَ إِنْ يَكُنْ لَهُمُ الْحَقُّ يَأْتُوا إِلَيْهِ مُذْعِنِينَ‌ أَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَمِ ارْتابُوا أَمْ يَخافُونَ أَنْ يَحِيفَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ رَسُولُهُ بَلْ أُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ.


۱. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۵، ص ۱۷۷، «نفق».    
۲. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۵۰۲، «نفق».    
۳. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، ج ۱، ص ۶۱۸، «نفقت».    
۴. فرهنگ بزرگ سخن، ج ۸، ص ۷۸۸۲، «نفاق».
۵. نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، ج ۲، ص ۴۲۴.    
۶. نساء/سوره۴، آیه۶۰.    
۷. نساء/سوره۴، آیه۶۱.    
۸. نساء/سوره۴، آیه۱۳۸.    
۹. نساء/سوره۴، آیه۱۳۹.    
۱۰. توبه/سوره۹، آیه۵۳.    
۱۱. توبه/سوره۹، آیه۵۴.    
۱۲. توبه/سوره۹، آیه۶۴.    
۱۳. توبه/سوره۹، آیه۶۵.    
۱۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۸.    
۱۵. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۹.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر اقرآن، ج ۸، ص ۵۴۶.    
۱۷. توبه/سوره۹، آیه۷۳.    
۱۸. توبه/سوره۹، آیه۷۴.    
۱۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۳۴۰.    
۲۰. محمّد/سوره۴۷، آیه۲۹.    
۲۱. محمّد/سوره۴۷، آیه۳۰.    
۲۲. ابن عاشور، طاهر بن محمد، تفسیر التحریر و التنویر، ج ۲۶، ص ۱۲۱ - ۱۲۲.    
۲۳. محمّد/سوره۴۷، آیه۲۹.    
۲۴. محمّد/سوره۴۷، آیه۳۰.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۱۶۰.    
۲۶. حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۲۴۸- ۲۴۹.    
۲۷. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدرّ المنثور، ج ۷، ص ۵۰۳.    
۲۸. نور/سوره۲۴، آیات۴۷-۵۰.    
۲۹. نساء/سوره۴، آیه۶۰.    
۳۰. نساء/سوره۴، آیه۶۱.    
۳۱. نور/سوره۲۴، آیه۴۷.    
۳۲. نور/سوره۲۴، آیه۴۸.    
۳۳. نور/سوره۲۴، آیه۵۰.    
۳۴. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج۱۹، ص ۲۰۵.    
۳۵. زحیلی، وهبه، التفسیر المنیر، ج ۱۸، ص ۲۷۳.    
۳۶. توبه/سوره۹، آیه۴۵.    
۳۷. توبه/سوره۹، آیه۴۵.    
۳۸. توبه/سوره۹، آیه۱۱۰.    
۳۹. حدید/سوره۵۷، آیه۱۳.    
۴۰. حدید/سوره۵۷، آیه۱۴.    
۴۱. توبه/سوره۹، آیات۷۵-۷۷.    
۴۲. توبه/سوره۹، آیه۹۳.    
۴۳. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۴۴. توبه/سوره۹، آیه۸۳.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۸۶.    
۴۶. توبه/سوره۹، آیه۸۶.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۸۹.    
۴۸. نور/سوره۲۴، آیه۶۳.    
۴۹. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۴۶۶.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۲۴۷.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۲۴۹.    
۵۲. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۸.    
۵۳. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۹.    
۵۴. محمّد/سوره۴۷، آیه۲۰.    
۵۵. حشر/سوره۵۹، آیه۱۱.    
۵۶. حشر/سوره۵۹، آیه۱۲.    
۵۷. نساء/سوره۴، آیه۷۲.    
۵۸. نساء/سوره۴، آیه۱۴۲.    
۵۹. نساء/سوره۴، آیه۸۸.    
۶۰. نساء/سوره۴، آیه۸۹.    
۶۱. توبه/سوره۹، آیه۶۲.    
۶۲. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۸.    
۶۳. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۹.    
۶۴. حشر/سوره۵۹، آیه۱۱.    
۶۵. حشر/سوره۵۹، آیه۱۳.    
۶۶. مجادله/سوره۵۸، آیه۱۶.    
۶۷. مجادله/سوره۵۸، آیه۲۰.    
۶۸. مجادله/سوره۵۸، آیه۲۲.    
۶۹. مجادله/سوره۵۸، آیه۱۴.    
۷۰. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۵۵۲.    
۷۱. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۷۲. نساء/سوره۴، آیه۶۱-۶۳.    
۷۳. نساء/سوره۴، آیه۶۱.    
۷۴. نساء/سوره۴، آیه۶۲.    
۷۵. نساء/سوره۴، آیه۶۰.    
۷۶. نساء/سوره۴، آیه۶۱.    
۷۷. نور/سوره۲۴، آیه۴۷.    
۷۸. نور/سوره۲۴، آیه۴۸.    
۷۹. بقره/سوره۲، آیه۲۰۴.    
۸۰. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۱۷۷.    
۸۱. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۱۷۹.    
۸۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۵۳۴.    
۸۳. بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.    
۸۴. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۳۳۶.    
۸۵. نساء/سوره۴، آیه۱۴۲.    
۸۶. نساء/سوره۴، آیه۱۴۲.    
۸۷. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج ۱، ص ۵۶۶، ح ۶۳۷.    
۸۸. نساء/سوره۴، آیه۱۴۲.    
۸۹. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، ج ۱، ص ۵۷۹.    
۹۰. نور/سوره۲۴، آیات۴۷-۵۰.    
۹۱. نور/سوره۲۴، آیه۴۷.    
۹۲. نور/سوره۲۴، آیه۴۸.    
۹۳. مجادله/سوره۵۸، آیه۱۴.    
۹۴. مجادله/سوره۵۸، آیه۱۶.    
۹۵. مجادله/سوره۵۸، آیه۱۸.    
۹۶. نور/سوره۲۴، آیه۴۷.    
۹۷. نور/سوره۲۴، آیه۵۰.    
۹۸. نساء/سوره۴، آیه۶۱.    
۹۹. نساء/سوره۴، آیه۶۲.    
۱۰۰. توبه/سوره۹، آیه۴۲.    
۱۰۱. توبه/سوره۹، آیه۵۶.    
۱۰۲. توبه/سوره۹، آیه۷۳.    
۱۰۳. توبه/سوره۹، آیه۷۴.    
۱۰۴. توبه/سوره۹، آیه۱۰۷.    
۱۰۵. مجادله/سوره۵۸، آیه۱۶.    
۱۰۶. مجادله/سوره۵۸، آیه۱۸.    
۱۰۷. نساء/سوره۴، آیه۱۳۹.    
۱۰۸. نساء/سوره۴، آیه۱۴۵.    
۱۰۹. نساء/سوره۴، آیه۱۴۶.    
۱۱۰. نساء/سوره۴، آیه۱۴۲.    
۱۱۱. توبه/سوره۹، آیه۵۴.    
۱۱۲. نساء/سوره۴، آیه۶۰.    
۱۱۳. نساء/سوره۴، آیه۶۱.    
۱۱۴. توبه/سوره۹، آیه۸۳.    
۱۱۵. توبه/سوره۹، آیه۸۴.    
۱۱۶. نور/سوره۲۴، آیه۶۳.    
۱۱۷. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۴۶۶- ۴۶۷.    
۱۱۸. توبه/سوره۹، آیه۱۲۴.    
۱۱۹. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۳۲۵.    
۱۲۰. نور/سوره۲۴، آیات۴۷-۵۰.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۲۵۳، برگرفته از مقاله «نشانههای نفاق».    


رده‌های این صفحه : موضوعات قرآنی | نفاق




جعبه ابزار