نشانه‌های آخرالزمان (فرهنگ‌نامه‌مهدویت)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
‹‹آخرالزمان›› یا پایان دوران، همان‌گونه که از نام آن برمی‌آید، به انتهای یک دوره
اطلاق می‌شود
و مقطعی از زمان است که در آن تغییر از یک دوره به دوره‌ای جدید رخ می‌دهد. از آنجا که اکنون دوره دنیا برپاست، آخرالزمان به انتهای دوره
دنیا مربوط می‌شود.
آخرالزمان از دیدگاه ادیان به دورانی گفته می‌شود که وقایعی عظیم
و عجیب در آن رخ می‌دهد
و حاکی از انتهای زندگی به شیوه فعلی بر روی
زمین است.
در
آیات قرآن
و سخنان
معصومان (علیهم‌السلام) نشانه‌هایی برای آخرالزمان گفته شده است که در
اصطلاح «علایم آخرالزمان» خوانده می‌شود. ختم نبوت
و نزول واپسین شریعت که با ظهور پیامبر اسلام (صلي‌الله‌عليه‌وآله) پدیدار شد، نخستین نشانۀ آخر الزمان به شمار می‌رود؛ لذا
مفسران، مقصود از نشانه‌های قیامت را در ذیل آیۀ «فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السّٰاعَةَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَةً فَقَدْ جٰاءَ أَشْرٰاطُهٰا»؛
«آیا (کافران) جز این
انتظار می‌برند که
رستاخیز به ناگاه بر آنان فرا رسد؟
و علامات آن اینک پدید آمده است.»
بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دانسته‌اند که در مقایسه با عمر
جهان، فاصلۀ بسیار کمی تا
قیامت دارد.
در
آخر الزمان، پدیده‌های فراوان دیگری نیز پیش‌بینی شده است، که بیشتر به دوره پایانی آن (آستانۀ ظهور مهدی (علیه‌السلام)) مربوط می‌شود که برخی از آن‌ها بدین قرارند:
پیش از
ظهور امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) جوّ
حاکم بر جهان، جوّ ستم،
گناه و فساد خواهد بود:
«اِقْتَرَبَ لِلنّٰاسِ حِسٰابُهُمْ
وَ هُمْ فِی غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ»؛
«برای مردم، (وقت) حسابشان نزدیک شده است،
و آنان در بی‌خبری روی گردانند».
در این
آیه، مردم
آخرالزمان، به
غفلت و اعراض از
خداوند متصف شده‌اند. در
روایات نیز منظور از «اشراط الساعة» که در آیه ۱۸
سوره محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، به آن
اشاره شده است، رواج بیش از حد
کفر،
فسق و ظلم دانسته شده
و موارد متعددی از آن برشمرده شده است.
پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دربارۀ ویژگی‌های انسان‌های این دوران فرمود:
«یأتی علی النّاس زمان... دینهم دراهمهم
و همّهم بطونهم
و قبلتهم نساؤهم یرکعون للرّغیف
و یسجدون للدّرهم حیاری سکاری لا مسلمین
و لا نصاری»؛ «زمانی بر مردم خواهد آمد... که درهم‌های آنان دینشان خواهد بود
و همت ایشان شکمشان
و قبلۀ آن‌ها زنانشان. برای
طلا و نقره،
رکوع و سجود به جای می‌آورند. آنان همواره در سرگردانی
و مستی خواهند بود. نه بر
مذهب مسلمانی‌اند
و نه بر مسلک نصرانی».
یکی دیگر از نشانه‌های آخر الزمان، اختلاف‌ها
و درگیری‌های فراوان میان گروه‌های گوناگون است:
«فَاخْتَلَفَ الْأَحْزٰابُ مِنْ بَیْنِهِمْ فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ مَشْهَدِ یَوْمٍ عَظِیمٍ»؛
«اما دسته‌ها (ی گوناگون) از میان آن‌ها به اختلاف پرداختند، پس وای بر کسانی که
کافر شدند از مشاهده روزی دهشتناک».
روایات، این آیه را به ظهور فرقه‌های گوناگون در
جهان اسلام مربوط دانسته‌اند که در آخر الزمان پدید آمده، موجب اختلاف‌های بسیار خواهند شد.
آیۀ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً
وَ یُذِیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ؛
«... شما را گروه گروه به هم اندازد (
و دچار
تفرقه سازد)
و عذاب بعضی از شما را به بعضی (دیگر) بچشاند» نیز به وقوع اختلاف‌ها
و کشتار در آخرالزمان
تفسیر شده است.
در این دوران، انسان‌های فراوانی به کژی می‌گرایند؛ اما این‌گونه نیست که تمام انسان‌ها در مسیر
باطل گام بردارند؛ بلکه برخی به سبب ویژگی‌ها
و صفاتی که در خود پدید می‌آورند، از نجات‌یافتگان این مرحله خواهند بود.
در این‌باره وقتی
پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از چهره‌های پیروز این دوران یاد می‌کند، با شگفتی تمام به
حضرت علی (علیه‌السلام) چنین می‌فرماید:
«یا علی اعجب النّاس ایمانا
و اعظمهم یقینا قوم یکونون فی آخرالزمان لم یلحقوا النبی
و حجب عنهم الحجّة فآمنوا بسواد علی بیاض...»؛ «ای علی! بدان شگفت‌آورترین مردم در ایمان
و بزرگ‌ترین آنان در یقین، مردمی هستند که در آخرالزمان - با آن که پیامبر خود را ندیده
و از
امام خود در پرده‌اند - به نوشته که خطی سیاه بر صفحه‌ای سپید است،
ایمان می‌آورند.
در هر سه
دین آسمانی
یهود،
مسیحیت و اسلام، ظهور فاسدترین
و مخرب‌ترین جریان منحط در طول
تاریخ، پیش‌بینی
و از خطر آن پرهیز داده شده است. دجّال که تجسم
کفر، فریب
و گمراهی است، در
آخر الزمان ظاهر شده، مردم را به پرستش خویش می‌خواند.
این پدیده سرانجام به دست
عیسی (علیه‌السلام) محو
و نابود خواهد شد.
برخی آیات،
عذاب بر
کافران و گنهکاران آخرالزمان که نزول
عذاب را
انکار می‌کنند، تطبیق داده شده است:
«إِنْ أَتٰاکُمْ
عَذٰابُهُ بَیٰاتاً أَوْ نَهٰاراً مٰا ذٰا یَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ»؛
«اگر
عذاب او شب یا روز به شما دررسد، بزهکاران چه چیزی از آن به شتاب می‌خواهند»؟
بیشتر
مفسران، از ظهور لشکری طغیانگر که آخرالزمان در کشورهای اسلامی به
ستم و تعدی پرداخته، سرانجام در صحرایی بیرون از
مکه، گرفتار
عذاب الهی می‌شود،
خبر داده
و آیه: «
وَ لَوْ تَریٰ إِذْ فَزِعُوا فَلاٰ فَوْتَ
وَ أُخِذُوا مِنْ مَکٰانٍ قَرِیبٍ»؛
«
و ای کاش می‌دیدی هنگامی را که (کافران) وحشت‌زده‌اند (آنجا که راه) گریزی نمانده است
و از جایی نزدیک گرفتار آمده‌اند» را دربارۀ آن لشکر دانسته‌اند.
در روایات
شیعه و سنی، نام رهبر این لشکریان،
سفیانی ذکر شده است.
بنابر روایات شیعه، جبرئیل نخستین کسی است که با
امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) بیعت و با صدایی بلند به گونه‌ای که به گوش همۀ جهانیان برسد، این آیه را
تلاوت می‌کند:
«أَتیٰ أَمْرُ اللّٰهِ فَلاٰ تَسْتَعْجِلُوهُ»؛
«فرمان
خدا رسید؛ پس دیگر شتاب مکنید».
مهم‌ترین رخداد
آخر الزمان، ظهور دوازدهمین امام
شیعیان (علیه‌السلام) برای رهایی انسان‌هاست:
«جٰاءَ الْحَقُّ
وَ زَهَقَ الْبٰاطِلُ إِنَّ الْبٰاطِلَ کٰانَ زَهُوقاً»؛
«
حق آمد
و باطل نابود شد. آری، باطل همواره نابودشدنی است».
این آیه که از پیروزی چشمگیر حق بر باطل سخن می‌گوید، در روایات، به
ظهور مهدی (علیه‌السلام) تأویل شده است.
یکی از رخدادهای آخرالزمان، فرود آمدن عیسی (علیه‌السلام) است. مفسران با استفاده از
آیات «
وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسّٰاعَةِ فَلاٰ تَمْتَرُنَّ بِهٰا»؛
«
و همانا آن، نشانه‌ای برای (فهم) رستاخیز است؛ پس زنهار در آن
تردید مکن!
و «
وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتٰابِ إِلاّٰ لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ»؛
«
و از اهل کتاب، کسی نیست، مگر آن‌که پیش از مرگ خود حتما به او ایمان می‌آورد.» ظهور دوبارۀ عیسی (علیه‌السلام) در آخرالزمان را پیش‌بینی کرده‌اند. در
روایات نیز تصریح شده است که وی در بیت المقدس به [[|نماز امام زمان (علیه‌السلام)]] اقتدا
و در جنگ‌های ایشان نیز شرکت خواهد کرد.
بر اساس این
تفسیر، فرود آمدن عیسی (علیه‌السلام)، یکی از نشانه‌های نزدیکی
قیامت شمرده شده
و از ایمان آوردن همۀ
اهل کتاب به حضرت عیسی (علیه‌السلام) در
آخرالزمان که یکی از فرماندهان امام زمان (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) به شمار می‌رود، خبر داده شده است.
قرآن با رمز
و ابهام از خروج جنبده‌ای
حکایت می‌کند که هنگام روی‌گردانی مردم از معنویت، از
زمین خارج شده، با مردم سخن می‌گوید:
«
وَ إِذٰا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنٰا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النّٰاسَ کٰانُوا بِآیٰاتِنٰا لاٰ یُوقِنُونَ»؛
«
و چون قول (
عذاب) بر ایشان
واجب گردد، جنبنده‌ای را از زمین برای آنان بیرون می‌آوریم که با ایشان سخن گوید که مردم (چنان‌که باید) به نشانه‌های ما یقین نداشتند».
در
تفاسیر ، مطالب بسیاری دربارۀ این موجود شگفت بیان شده است که تا حد بسیاری غیرواقعی
و بی‌اساس به نظر می‌رسد
و در ظاهر، برگرفته از منابع اسرائیلی است.
قومی وحشی
و فاسد، با تخریب سدّ
ذوالقرنین، در اندک زمانی سرتاسر
جهان را پر از
ظلم و فساد خواهد کرد، تا آن‌که بنا بر روایات، در عصر
ظهور مهدی (علیه‌السلام)، به طور کلی از بین خواهد رفت:
«حَتّٰی إِذٰا فُتِحَتْ یَأْجُوجُ
وَ مَأْجُوجُ وَ هُمْ مِنْ کُلِّ حَدَبٍ یَنْسِلُونَ»؛
«تا وقتی که
یأجوج و مأجوج (راهشان) گشوده شود
و آن‌ها از هر پشته‌ای بتازند».
در آخرالزمان، برخی نیکوکاران
و بدکاران زمان‌های گذشته، دوباره زنده می‌شوند:
«
وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیٰاتِنٰا»؛
«
و آن‌روز که از هر امتی، گروهی از کسانی را که
آیات ما را
تکذیب کرده‌اند، محشور می‌گردانیم».
این آیه، فقط به برانگیخته شدن عده‌ای از مکذبان
و نه همۀ آن‌ها اشاره کرده است؛ بدین دلیل،
روایات و مفسران شیعه، میان مصداق این آیه
و قیامت، تفاوت قائل شده
و آیه را به
آخر الزمان مربوط دانسته‌اند که عده‌ای از نیکوکاران
و بدکاران اعصار گذشته، زنده شده، هریک نتیجه دنیایی اعمال خویش را خواهد دید.
پس از پیروزی حضرت مهدی (علیه‌السلام)
و یارانش،
آرامش و معنویت بر جهان حاکم خواهد شد:
«وَعَدَ اللّٰهُ الَّذِینَ آمَنُوا...
وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً....»؛
«
خدا به کسانی از شما که ایمان آورده
و کارهای شایسته کرده‌اند، وعده داده است که...
و بیمشان را به ایمنی مبدل گرداند...».
«إِنَّ الْأَرْضَ لِلّٰهِ یُورِثُهٰا مَنْ یَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ
وَ الْعٰاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ»؛
«...
زمین از آن خداست؛ آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد می‌دهد؛
و فرجام (نیک]) برای پرهیزکاران است».
این آیات
و آیات دیگر که از میراث‌بری صالحان
و مستضعفان
و جانشینی آنان در زمین یاد می‌کند،
همگی بیانگر این واقعیت‌اند که
سرنوشت این جهان، پس از جهادی الهی به امامت امام زمان (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) سرانجام به دست مؤمنان افتاده
و جهانیان همگی در سایۀ حکومت حضرت در صلح
و معنویت به سر خواهند برد.
با توجه به ویژگی‌ها
و نشانه‌های یادشده
و سخنان بزرگان دین، سیمای زندگی در آخر الزمان را می‌توان این‌گونه ترسیم کرد:
روزبه‌روز عوامل فراوانی، گوهر تابناک دین را در هاله‌ای از غبار فرو می‌برند؛ ازاین‌رو در جوامع انسانی همواره دین رو به کم‌رنگ شدن می‌رود
و خرافه‌ها
و انحراف‌های فراوانی، گریبان‌گیر آن می‌شود، تا این که وقتی
حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) قیام کرده، غبار از چهرۀ دین برگرفت، همگی گمان می‌کنند این دین جدیدی است که آن حضرت آورده است.
امیر مؤمنان علی (علیه‌السلام) این حقیقت را این‌گونه بیان فرمود:
«أیّها النّاس سیأتی علیکم زمان یکفأ فیه الإسلام کما یکفا الإناء بما فیه»؛ «ای مردم! به زودی زمانی بر شما خواهد رسید که
اسلام چونان ظرف واژگون شده، آنچه در آن است ریخته می‌شود».
آزمایش‌های خداوند سبحانه
و تعالی برای
زنان و مردان یکسان است؛ ولی پاره‌ای از روایات، به ویژه دربارۀ
مردان نقل شده است؛ آن‌گونه که در برخی روایت‌ها سخن از
زنان به میان آمده است.
امام جعفر صادق (علیه‌السلام) فرمود:
«...
و رأیت الرّجل اذا مرّ به یوم
و لم یکسب فیه الذّنب العظیم من فجور او بخس مکیال او میزان او غشیان حرام او شرب مسکر کئیبا حزینا...»؛ «مردی را می‌بینی هنگامی که یک روز بر او گذشته
و گناه بزرگی انجام نداده است - از قبیل
فحشا، کم‌فروشی، کلاه‌برداری
و یا شرب
خمر - بسیار غمگین
و اندوهگین می‌شود».
در برخی روایت‌ها سخن از زنان به میان آمده است.
امام علی (علیه‌السلام) فرمود:
«یظهر فی آخرالزّمان
و اقتراب السّاعة
و هو شرّ الازمنة نسوة کاشفات عاریات متبرّجات من الدّین داخلات فی الفتن مائلات الی الشّهوات مسرعات الی اللّذات مستحلاّت للمحرّمات فی جهنّم خالدات»؛ «در آخرالزمان
و نزدیک شدن رستاخیز که بدترین زمان‌هاست، زنانی
آشکار می‌شوند که برهنه
و لخت هستند؛ زینت‌های خود را هویدا می‌سازند، به فتنه‌ها داخل می‌شوند
و به سوی شهوت‌ها می‌گرایند. به لذت‌ها می‌شتابند، حرام‌های الهی را حلال می‌شمارند
و در
جهنم جاودانه خواهند بود».
فرهنگ‌نامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۱۷، برگرفته از مقاله «نشانه‌های آخرالزمان».
