گزارش خطا
برای مشاهده معنا و شرح هر کلمه، بر روی آن کلیک کنید.
اخلاقي ، سياسي ، عقائدي
وَ مِنْ كِتاب لَهُ (عَلَيْهِ‌السَّلامُ)
از نامه های آن حضرت است
اِلى عُثْمانَ بْنِ حُنَيْف الاَْنْصارِىِّ وَ هُوَ عامِلُهُ عَلَى الْبَصْرَةِ، وَ قَدْ بَلَغَهُ اَنَّهُ دُعِىَ اِلى وَليمَةِ قَوْم مِنْ اَهْلِها فَمَضى اِلَيْها.
به عثمان بن حُنَیف انصاری، کارگزارش در بصره، وقتی به حضرت خبر رسید او را به مهمانی دعوت کرده اند و او به آنجا رفته.
۱. الولاة و البساطة في المعيشة
«أَمَّا بَعْدُ،»۱اما بعد،
«يَابْنَ حُنَيْف!»۲ای پسر حنیف،
«فَقَدْ بَلَغَنِي أَنَّ رَجُلا مِنْ فِتْيَةِ أَهْلِ الْبَصْرَةِ دَعَاكَ إِلَى مَأْدُبَة»۳به من خبر رسیده که مردی از جوانان اهل بصره تو را به مهمانی خوانده
«فَأَسْرَعْتَ إِلَيْهَا»۴و تو هم به آن مهمانی شتافته ای،
«تُسْتَطَابُ لَكَ الاَْلْوَانُ، وَ تُنْقَلُ إِلَيْكَ الْجِفَانُ.»۵با غذاهای رنگارنگ، و ظرفهایی پر از طعام که به سویت آورده می شده پذیراییت کرده اند.
«وَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّكَ تُجِيبُ إِلَى طَعَامِ قَوْم،»۶خیال نمی کردم مهمان شدن به سفره قومی را قبول کنی که
«عَائِلُهُمْ مَجْفُوٌّ،»۷محتاجشان را به جفا می رانند،
«وَ غَنِيُّهُمْ مَدْعُوٌّ.»۸و توانگرشان را به مهمانی می خوانند!
«فَانْظُرْ إِلَى مَا تَقْضَمُهُ مِنْ هذَا الْمَقْضَمِ،»۹به لقمه ای که بر آن دندان می گذاری دقت کن،
«فَمَا اشْتَبَهَ عَلَيْكَ عِلْمُهُ فَالْفِظْهُ،»۱۰لقمه ای را که حلال و حرامش بر تو روشن نیست بیرون افکن،
«وَ مَا أَيْقَنْتَ بِطِيبِ وُجُوهِهِ فَنَلْ مِنْهُ.»۱۱و آنچه را می دانی از راه های حلال به دست آمده بخور.
۲. الامام النموذج الكامل للزهد
أَلاَ وَ إِنَّ لِكُلِّ مَأْمُوم إِمَاماً،
معلومت باد که هر مأمومی را امامی است
يَقْتَدِي بِهِ
که به او اقتدا می کند،
وَ يَسْتَضِيءُ بِنُورِ عِلْمِهِ;
و از نور علمش بهره می گیرد.
أَلاَ وَ إِنَّ إِمَامَكُمْ قَدِ اكْتَفَى مِنْ دُنْيَاهُ بِطِمْرَيْهِ، وَ مِنْ طُعْمِهِ
بِقُرْصَيْهِ.
آگاه باش امام شما از تمام دنیایش به دو جامه کهنه، و از خوراکش به دو
قرص نان قناعت نموده.
أَلاَ وَ إِنَّكُمْ لاَ تَقْدِرُونَ عَلَى ذلِكَ،
معلومتان باد که شما تن دادن به چنین روشی را قدرت ندارید،
وَ لكِنْ أَعِينُونِي بِوَرَع وَ اجْتِهَاد، وَ عِفَّة وَ سَدَاد.
ولی مرا با ورع و کوشش در عبادت، و پاکدامنی و درستی یاری کنید.
فَوَاللهِ مَا كَنَزْتُ مِنْ دُنْيَاكُمْ تِبْراً،
به خدا قسم من از دنیای شما طلایی نیندوخته،
وَ لاَ ادَّخَرْتُ مِنْ غَنَائِمِهَا وَفْراً،
و از غنائم فراوان آن ذخیره ای برنداشته،
وَ لاَ أَعْدَدْتُ لِبَالِي ثَوْبِي طِمْراً،
و عوض این جامه کهنه ام جامه کهنه دیگری آماده نکرده ام!
بَلَى كَانَتْ فِي أَيْدِينَا فَدَكٌ مِنْ كُلِّ مَا أَظَلَّتْهُ السَّمَاءُ،
آری از آنچه آسمان بر آن سایه انداخته، فقط فدک در دست ما بود،
فَشَحَّتْ عَلَيْهَا نُفُوسُ قَوْم،
که گروهی از اینکه در دست ما باشد بر آن بخل ورزیدند،
وَ سَخَتْ عَنْهَا نُفُوسُ قَوْم آخَرِينَ،
و ما هم به سخاوت از آن دست برداشتیم،
وَ نِعْمَ الْحَكَمُ اللهُ.
و خداوند نیکوترین حاکم است.
وَ مَا أَصْنَعُ بِفَدَك وَ غَيْرِ فَدَك؟
مرا با فدک و غیر فدک چه کار؟
وَ النَّفْسُ مَظَانُّهَا فِي غَد جَدَثٌ
که در فردا جای شخص در گور است،
تَنْقَطِعُ فِي ظُلْمَتِهِ آثَارُهَا،
که آثار آدمی در تاریکی آن از بین می رود،
وَ تَغِيبُ أَخْبَارُهَا،
و اخبارش پنهان می گردد،
وَ حُفْرَةٌ لَوْ زِيدَ فِي فُسْحَتِهَا،
گودالی که اگر به گشادگی آن بیفزایند،
وَ أَوْسَعَتْ يَدَا حَافِرِهَا،
و دستهای گورکن به وسیع کردن آن اقدام نماید
لاََضْغَطَهَا الْحَجَرُ وَ الْمَدَرُ،
باز هم سنگ و کلوخ زمین آن را به هم فشارد،
وَ سَدَّ فُرَجَهَا التُّرَابُ الْمُتَرَاكِمُ!
و خاک روی هم انباشته رخنه هایش را ببندد!
وَ إِنَّمَا هِيَ نَفْسِي أَرُوضُهَا بِالتَّقْوَى
این است نفس من که آن را به پرهیزکاری ریاضت می دهم
لِتَأْتِيَ آمِنَةً يَوْمَ الْخَوْفِ الاَْكْبَرِ (القيامة)،
تا با امنیت وارد روز خوف اکبر گردد،
وَ تَثْبُتَ عَلَى جَوَانِبِ الْمَزْلَقِ.
و در اطراف لغزشگاه ثابت بماند.
وَ لَوْ شِئْتُ لاَهْتَدَيْتُ الطَّرِيقَ، إِلَى مُصَفَّى هذَا الْعَسَلِ، وَ لُبَابِ هذَا الْقَمْحِ، وَ نَسَائِجِ هذَا الْقَزِّ.
اگر می خواستم هر آینه می توانستم به عسل مصفّا، و مغز این گندم، و بافته های ابریشم راه برم،
وَلكِنْ هَيْهَاتَ أَنْ يَغْلِبَنِي هَوَايَ،
اما چه بعید است که هوای نفسم بر من غلبه کند،
وَ يَقُودَنِي جَشَعِي إِلَى تَخَيُّرِ الاَْطْعِمَةِ
و حرصم مرا به انتخاب غذاهای لذیذ وادار نماید
وَ لَعَلَّ بِالْحِجَازِ أَوِ الَْيمَامَةِ مَنْ لاَ طَمَعَ لَهُ فِي
الْقُرْصِ،
در حالی که شاید در حجاز یا یمامه کسی زندگی کند که برای او امیدی به یک
قرص نان نیست،
وَ لاَ عَهْدَ لَهُ بِالشِّبَعِ
و سیری شکم را به یاد نداشته باشد
أَوْ أَبَيْتَ مِبْطَاناً
یا آنکه شب را با شکم سیر صبح کنم
وَ حَوْلِي بُطُونٌ غَرْثَى
در حالی که در اطرافم شکمهای گرسنه،
وَ أَكْبَادٌ حَرَّى،
و جگرهایی سوزان باشد،
أَوْ أَكُونَ كَمَا قَالَ الْقَائِلُ:
یا چنان باشم که گوینده ای گفته:
وَ حَسْبُكَ دَاءً أَنْ تَبِيتَ بِبِطْنَة ••• وَ حَوْلَكَ أَكْبَادٌ تَحِنُّ إِلَى الْقِدِّ!
«این درد و ننگ تو را بس که با شکم سیربخوابی، و دراطراف تو شکم هایی باشد که پوستی را برای خوردن آرزو کنند.»
أَأَقْنَعُ مِنْ نَفْسِي بِأَنْ يُقَالَ : هذَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ؟! وَلاَ أُشَارِكُهُمْ فِي مَكَارِهِ الدَّهْرِ، أَوْ أَكُونَ أُسْوَةً لَهُمْ فِي جُشُوبَةِ (خشونة) الْعَيْشِ! فَمَا خُلِقْتُ لِيَشْغَلَنِي أَكْلُ الطَّيِّبَاتِ، كَالْبَهِيمَةِ الْمَرْبُوطَةِ، هَمُّهَا عَلَفُهَا، أَوِ الْمُرْسَلَةِ شُغُلُهَا تَقَمُّمُهَا، تَكْتَرِشُ مِنْ أَعْلاَفِهَا، وَتَلْهُو عَمَّا يُرَادُ بِهَا، أَوْ أُتْرَكَ سُدًى، أَوْ أُهْمَلَ عَابِثاً، أَوْ أَجُرَّ حَبْلَ الضَّلاَلَةِ، أَوْ أَعْتَسِفَ طَرِيقَ الْمَتَاهَةِ! وَكَأَنِّي بِقَائِلِكُمْ يَقُولُ : «إِذَا كَانَ هذَا قُوتُ ابْنِ أَبِي طَالِب، فَقَدْ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ عَنْ قِتَالِ الاَْقْرَانِ، وَمُنَازَلَةِ الشُّجْعَانِ». أَلاَ وَإِنَّ الشَّجَرَةَ الْبَرِّيَّةَ أَصْلَبُ عُوداً، وَالرَّوَاتِعَ الْخَضِرَةَ أَرَقُّ جُلُوداً، وَالنَّابِتَاتِ العِذْيَةَ أَقْوَى وَقُوداً، وَ أَبْطَأُ خُمُوداً. وَأَنَا مِنْ رَسُولِ اللهِ كَالضَّوْءِ مِنَ الضَّوْءِ (كالصنو من ـ الصنو)، وَالذِّرَاعِ مِنَ الْعَضُدِ. وَاللهِ لَوْ تَظَاهَرَتِ الْعَرَبُ عَلَى قِتَالِي لَمَا وَلَّيْتُ عَنْهَا، وَلَوْ أَمْكَنَتِ الْفُرَصُ مِنْ رِقَابِهَا لَسَارَعْتُ إِلَيْهَا. وَسَأَجْهَدُ فِي أَنْ أُطَهِّرَ الاَْرْضَ مِنْ هذَا الشَّخْصِ الْمَعْكُوسِ (الرّجل)، وَالْجِسْمِ الْمَرْكُوسِ، حَتَّى تَخْرُجَ الْمَدَرَةُ مِنْ بَيْنِ حَبِّ الْحَصِيدِ. ومن هذا الكتاب، وهو آخره :
۳. الامام و الدنيا
إِلَيْكَ عَنِّي يَا دُنْيَا، فَحَبْلُكِ عَلَى غَارِبِكِ، قَدِ انْسَلَلْتُ مِنْ مَخَالِبِكِ، وَأَفْلَتُّ مِنْ حَبَائِلِكِ، وَاجْتَنَبْتُ الذَّهَابَ فِي مَدَاحِضِكِ. أَيْنَ الْقُرُونُ (القوم) الَّذِينَ غَرَرْتِهِمْ بِمَدَاعِبِكِ (مداعيك)! أَيْنَ الاُْمَمُ الَّذِينَ فَتَنْتِهِمْ بِزَخَارِفِكِ! فَهَا هُمْ رَهَائِنُ الْقُبُورِ، وَمَضَامِينُ اللُّحُودِ. وَاللهِ لَوْ كُنْتِ شَخْصاً مَرْئِيّاً، وَقَالَباً حِسِّيّاً (جنيّاً)، لاََقَمْتُ عَلَيْكِ حُدُودَ اللهِ فِي عِبَاد غَرَرْتِهِمْ بِالاَْمَانِي، وَأُمَم أَلْقَيْتِهِمْ فِي الْمَهَاوِي، وَمُلُوك أَسْلَمْتِهِمْ إِلَى التَّلَفِ، وَأَوْرَدْتِهِمْ مَوَارِدَ الْبَلاَءِ، إِذْ لاَ وِرْدَ وَلاَ صَدَرَ! هَيْهَاتَ! مَنْ وَطِئَ دَحْضَكِ زَلِقَ، وَمَنْ رَكِبَ لُجَجَكِ غَرِقَ، وَمَنِ ازْوَرَّ عَنْ حَبَائِلِكِ وُفِّقَ، وَالسَّالِمُ مِنْكِ لاَ يُبَالِي إِنْ ضَاقَ بِهِ مُنَاخُهُ، وَالدُّنْيَا عِنْدَهُ كَيَوْم حَانَ انْسِلاَخُهُ. اِعْزُبِي عَنِّي! فَوَاللهِ لاَ أَذِلُّ لَكِ فَتَسْتَذِلِّينِي، وَلاَ أَسْلَسُ لَكِ فَتَقُودِينِي. وَايْمُ اللهِ ـ يَمِيناً أَسْتَثْنِي فِيهَا بِمَشِيئَةِ اللهِ ـ لاََرُوضَنَّ نَفْسِي رِيَاضَةً تَهِشُّ مَعَهَا إِلَى
الْقُرْصِ إِذَا قَدَرْتُ عَلَيْهِ مَطْعُوماً، وَتَقْنَعُ بِالْمِلْحِ مَأْدُوماً; وَلاََدَعَنَّ مُقْلَتِي كَعَيْنِ مَاء، نَضَبَ مَعِينُهَا، مُسْتَفْرِغَةً دُمُوعَهَا (عيونها). أَتَمْتَلِئُ السَّائِمَةُ مِنْ رِعْيِهَا فَتَبْرُكَ؟ وَتَشْبَعُ الرَّبِيضَةُ مِنْ عُشْبِهَا فَتَرْبِضَ؟ وَيَأْكُلُ عَلِيٌّ مِنْ زَادِهِ فَيَهْجَعَ! قَرَّتْ إِذاً عَيْنُهُ إِذَا اقْتَدَى بَعْدَ السِّنِينَ الْمُتَطَاوِلَةِ بِالْبَهِيمَةِ الْهَامِلَةِ، وَالسَّائِمَةِ الْمَرْعِيَّةِ! طُوبَى لِنَفْس أَدَّتْ إِلَى رَبِّهَا فَرْضَهَا، وَعَرَكَتْ بِجَنْبِهَا بُؤْسَهَا، وَهَجَرَتْ فِي اللَّيْلِ غُمْضَهَا، حَتَّى إِذَا غَلَبَ الْكَرَى عَلَيْهَا افْتَرَشَتْ أَرْضَهَا، وَتَوَسَّدَتْ كَفَّهَا، فِي مَعْشَر أَسْهَرَ عُيُونَهُمْ خَوْفُ مَعَادِهِمْ، وَتَجَافَتْ عَنْ مَضَاجِعِهِمْ جُنُوبُهُمْ، وَهَمْهَمَتْ بِذِكْرِ رَبِّهِمْ شِفَاهُهُمْ، وَتَقَشَّعَتْ بِطُولِ اسْتِغْفَارِهِمْ ذُنُوبُهُمْ. (أُولئِكَ حِزْبُ اللهِ، أَلاَ إِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ).
[۱] فَاتَّقِ اللهَ يَا بْنَ حُنَيْف، وَلْتَكْفُفْ
أَقْرَاصُكَ، لِيَكُونَ مِنَ النَّارِ خَلاَصُكَ.
(۱) المجادلة: ۲۲.
