میرزاعلی اصغر شیخ‌الاسلام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
میرزا علی اصغر شیخ الاسلام، از علمای منتفذ و مبارز
ایران در
قرن سیزدهم هجری بود.
وی در ۱۱۶۴ یا ۱۱۸۲ ق ـ به حسب اختلاف روایات ـ به
دنیا آمد. پدرش میرزا محمدتقی از علمای آذربایجان بود و خود نیز از زمره
علمای شیخیه محسوب می‌شد. به نوشته اعتمادالسلطنه، میرزاعلی اصغر «از علمای طراز اول و منتفذ آذربایجان … و در دستگاه ولیعهد بسیار مقرب بود… مردی باسخاوت و گشاده دست و با توجه نسبت به
فقرا و درماندگان بود».
در ۱۲۴۳ ق که
سپاه روسیه به
تبریز آمد و آن
شهر بی دفاع را تصرف کرد، وی به مخالفت برخاست و بر اثر آن چند روز توسط سپاه روس زندانی شد، از اینرو مورد
احترام و
اعتماد دولت و عموم مردم قرار گرفت. عباس میرزا نایب السلطنه نیز وی را شیخ الاسلام آذربایجان نمود و او سال‌ها با
قدرت و
نفوذ فراوان آن سمت را عهده دار بود.
در ۱۲۶۳ ق وی به همراه گروه دیگری از علمای شیخی و اصولی تبریز در جلسه مناظره با باب شرکت داشت و نیز سه سال بعد از جمله علمایی بود که
فتوا به قتل او داد.
به گفته نادر میرزا در تاریخ و جغرافی درالسلطنه تبریز، وی از دیوان اعلی، لقب «شیخ الاسلام آذربایجان» داشت و خانه او بست خلافکاران بود. در آغاز صدارت
امیرکبیر غائله‌ای در شهر تبریز روی داد که میرزا علی اصغر و فرزندش میرزا ابوالقاسم ـ که فردی ماجراجو بود ـ از محرکان اصلی آن بودند.
به دستور امیرکبیر آنان تحت الحفظ روانه تهران شدند. شیخ الاسلام آزاد بود اما فرزندش تحت نظر قرار داشت. پس از قتل آن دو آزاد شدند و به تبریز بازگشتند. در ۱۲۷۳ ق که
انگلستان به
بوشهر حمله کرد و آن شهر را به اشغال خود درآورد، وی و حاج میرزا محمدباقر مجتهد و امام جمعه تبریز از جمله نخستین علمای ایران بودند که اعلام
جهاد نمودند و در نامه‌ای به شاه آمادگی خود و پانزده هزار نفر از داوطلبان آذربایجانی را برای جنگ با نیروهای انگلیسی اعلام کردند.
وی در ۲۴
ربیع الاول ۱۲۷۸ ق در گذشت و در
کربلا دفن شد.
دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «میرزاعلی اصغر شیخ‌الاسلام».
