مکن (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَکْن (به فتح میم و سکون کاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای
مکان است. افعالى که از «مكن» مشتقّ‌اند عبارتند از:
اَمْكَنْ (به فتح الف و سکون میم)،
مَكَّن (به فتح میم و کاف مشدد مفتوح)،
تَمَكُّن (به فتح تا و میم و کاف مشدد مضموم) و ... كه همه به معنى قدرت، اقتدار و قدرت دادن به كار می‌روند. احتمال هست كه اصل همه «كون» باشد.
مَکْن به معنای مکان است. راجع به مكان در «كون» سخن گفته‌ايم.
افعالى از «مكن» مشتقّ‌اند از قبيل: اَمْكَنْ، مَكَّن، تَمَكُّن و غيره كه همه به معنى قدرت و اقتدار و قدرت دادن به كار می‌روند. احتمال هست كه اصل همه «كون» باشد.
(وَ كَذلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ) «و همان‌طور به
یوسف در
سرزمین مصر تمكّن و قدرت داديم.»
(وَ لَقَدْ مَكَّنَّاهُمْ فِيما إِنْ مَكَّنَّاكُمْ فِيهِ) «إِنْ» در آيه نافيه است يعنى: «گذشتگان را تمكّن و قدرت داديم در آن‌چه به شما در آن تمكّن نداديم. (منظور اين است كه آنها از شما در قدرت و امكانات بيشتر بودند.)»
(أَوَلَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَماً آمِناً يُجْبى إِلَيْهِ ثَمَراتُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ) گفته‌اند: معنى جعل به «
نُمَكِّنْ» تضمين شده يعنى: «آيا براى آنها حرم امنى قرار نداديم كه ميوه‌هاى هر چيز با آن جمع می‌شود؟»
و به قولى «
حَرَماً» ظرف است يعنى «آيا آنها را در حرم امنى تمكّن و قدرت نداديم؟»
(وَ لَيُمَكِّنَنَ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ) «و حتما تمكّن و تسلّط می‌دهد بدين آنها براى آنها، دينی كه بر آنها پسنديده است.»
(فَقَدْ خانُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ فَأَمْكَنَ مِنْهُمْ) «امكن منه» يعنى بر او تسلّط و قدرت يافت. «بيشتر به خدا خيانت كردند و خدا بر آنها مسلّط شد و منكوب‌شان كرد.»
مَكِينٌ به معنای داراى مكانت و منزلت است.
(اِنَّکَ الْیَوْمَ لَدَیْنا مَکِینٌ اَمِینٌ) «تو امروز پیش ما محترم و مورد اعتمادی.»
(ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ) «نیرومند و پیش خدا محترم است.»
(ثُمَّ جَعَلْناهُ نُطْفَةً فِی قَرارٍ مَکِینٍ) (فَجَعَلْناهُ فِی قَرارٍ مَکِینٍ) گفته‌اند وصف رحم با مكين براى آن است كه رحم متمكّن و قادر است كه نطفه را تربيت كند. به نظر می‌آيد منظور از آن عظمت قدر و بلند پايه بودن رحم است زيرا تنها محلّی كه رشد
نطفه در آن ميسّر و عملى است رحم است يعنى: «سپس انسان را در قرار گاهى منيع و ممتاز قرار داديم.»
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «مکن» ج۶، ص۲۶۹.
