مُهَیْمِن (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مُهَیْمِن: (وَ مُهَیْمِناً عَلَیْهِ)«مُهَیْمِن» در اصل، به معنای چیزی است که حافظ، شاهد، مراقب، امین و نگاهداری‌کننده چیزی بوده باشد، و از آنجا که
قرآن در حفظ و نگهداری اصول کتاب‌های آسمانیِ پیشین، مراقبت کامل دارد و آنها را تکمیل می‌کند، لفظ
«مُهَیْمِن» را بر آن اطلاق کرده است. اما در اصلِ این واژه، دو قول در میان مفسران و ارباب لغت وجود دارد، بعضی آن را از مادّه
«هیمن» می‌دانند که به معنای «مراقبت و حفظ و نگاهداری» است، و بعضی آن را از مادّه
«ایمان» می‌دانند که همزه آن تبدیل به «ها» شده است به معنای آرامش بخشیدن، این واژه دو بار در قرآن مجید، یک بار درباره خود قرآن در سوره
«مائده» و یک بار در توصیف خداوند در سوره
«حشر» به کار رفته و در هر دو مورد مناسب همان معنای اول است.
«
ابوالفتوح رازی» در ذیل آیه سوره
«حشر» از «ابوعبیده» نقل می‌کند که در کلام عرب تنها پنج اسم است که بر این وزن آمده:
مهیمن، مسیطر (مسلط)،
مبیطر (دامپزشک)،
مبیقر (کسی که راه خود را می‌گشاید و پیش می‌رود) و
مخیمر (نام کوهی است).
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با مُهَیْمِن:
(وَ اَنزَلۡنَآ اِلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَیۡنَ یَدَیۡهِ مِنَ ٱلۡکِتَٰبِ وَ مُهَیۡمِنًا عَلَیۡهِ فَٱحۡکُم بَیۡنَهُم بِمَآ اَنزَلَ ٱللَّهُ وَ لَا تَتَّبِعۡ اَهۡوَآءَهُمۡ عَمَّا جَآءَکَ مِنَ ٱلۡحَقِّۚ لِکُلّٖ جَعَلۡنَا مِنکُمۡ شِرۡعَةٗ وَ مِنۡهَاجٗاۚ وَ لَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَجَعَلَکُمۡ اُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ وَلَٰکِن لِّیَبۡلُوَکُمۡ فِی مَآ ءَاتَیٰکُمۡ فَٱسۡتَبِقُواْ ٱلۡخَیۡرَٰتِ اِلَی ٱللَّهِ مَرۡجِعُکُمۡ جَمِیعٗا فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمۡ فِیهِ تَخۡتَلِفُونَ) (و این کتاب (قرآن) را به حق بر تو نازل کردیم، در حالی که کتب پیشین را تصدیق می‌کند و با آنها هماهنگ است، و نگاهبان و حاکم بر آنهاست؛ پس بر طبق آنچه خدا نازل کرده، در میان آنها حکم کن و از هوا و هوس‌های آنان پیروی نکن؛ و از
احکام الهی، روی مگردان. ما برای هر کدام از شما امت‌ها، آیین و طریقه روشنی قرار دادیم؛ و اگر خدا می‌خواست، همه شما را امّت واحدی قرار می‌داد؛ ولی خدا می‌خواهد شما را در آنچه به شما ارزانی داشته بیازماید؛ و استعدادهای مختلف شما را پرورش دهد پس در نیکی‌ها بر یکدیگر سبقت جویید. بازگشت همه شما، به سوی خداست؛ و از آنچه در آن اختلاف می‌کردید؛ در
قیامت به شما خبر خواهد داد. )
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه مهیمن از ماده هیمنه گرفته شده و به طوری که از موارد استعمال آن بر می‌آید معنای هیمنه چیزی بر چیز دیگر این است که آن شی‌ء مهیمن بر آن شی‌ء دیگر تسلط داشته باشد، البته هر تسلطی را هیمنه نمی‌گویند، بلکه هیمنه تسلط در حفظ و مراقبت آن شی‌ء و تسلط در انواع تصرف در آن است، و حال
قرآن که خدای تعالی در این آیه در مقام توصیف آن است نسبت به سایر
کتب آسمانی همین حال است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(هُوَ ٱللَّهُ ٱلَّذِی لَآ اِلَٰهَ اِلَّا هُوَ ٱلۡمَلِکُ ٱلۡقُدُّوسُ ٱلسَّلَٰمُ ٱلۡمُؤۡمِنُ ٱلۡمُهَیۡمِنُ ٱلۡعَزِیزُ ٱلۡجَبَّارُ ٱلۡمُتَکَبِّرُ سُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ عَمَّا یُشۡرِکُونَ) (او خداوند يگانه‌اى است كه معبودى جز او نيست،
حاکم و
مالک اوست، از هر عيب منزّه است، به كسى
ستم نمى‌كند، امنيّت‌بخش است، مراقب همه چيز است، شكست‌ناپذيرى كه با اراده نافذ خود هر امرى را اصلاح مى‌كند، و داراى كبريا و عظمت است؛ خداوند منزّه است از آنچه همتاى او قرار مى‌دهند!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه مهيمن به معناى فائق و مسلط بر شخصى و يا چيزى است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مُهَیْمِن»، ص۵۶۶.
