مُقَسِّمات (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مُقَسِّمات: (فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا) اسم فاعل و جمع است به معنی
«بخش‌کنندگان» و در اصل از مادّه «
قسم»
گرفته شده است.
به موردی از کاربرد
مُقَسِّمات در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا)(و
سوگند به فرشتگانى كه كارها را تقسيم مى‌كنند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
و جمله
(فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً) كه عطف بر جمله قبلى است سوگندى است به ملائكه‌اى كه كارشان اين است كه به امر
پروردگار عمل مى‌كنند، و اوامر خدا را در بين خود به اختلاف مقام‌هايى كه دارند تقسيم مى‌كنند. آرى، امر پروردگار صاحب
عرش، در خلقت و
تدبیر، امرى است واحد ولى وقتى اين امر واحد را ملائكه‌اى حمل مى‌كنند كه پست‌هاى مختلف و ماموريت‌هاى گوناگون دارند، قهرا همان امر واحد بر طبق اختلاف مقامات ايشان تقسيم و تكه تكه مى‌شود، و همچنين اين تقسيم ادامه دارد تا به دست فرشتگانى برسد كه مامور پديد آوردن حوادث جزئى عالمند، در آنجا ديگر بيشتر تكه تكه مى‌شود و تكثير مى‌پذيرد. و اين
آیات چهارگانه به طورى كه ملاحظه مى‌فرماييد تمامى تدابير عالم را در زير پوشش خود مى‌گيرد، و به همه اشاره دارد... و بالآخره مجموع عالم را در عبارت
(فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً) اشاره كرده كه گفتيم منظور از آن
ملائکه است كه واسطه‌هاى تدبير هستند، و اوامر خداى تعالى را تقسيم مى‌كنند.
در آغاز
سوره ذاریات، خداوند به پنج موضوع مختلف سوگند یاد کرده است که چهار مورد آن پشت سر هم و یک قسمت به صورت جداگانه آمده است. در چهارمین آیه می‌خوانیم:
(فَالْمُقَسِّمٰاتِ اَمْراً.) «سوگند به فرشتگانی که کارها را تقسیم می‌کنند.»
در
حدیثی که بسیاری از
مفسران در ذیل همین آیه آورده‌اند می‌خوانیم:
ابن الکوا روزی از
علی (علیه‌السّلام) در حالی که بر منبر
خطبه می‌خواند سؤال کرد منظور از:
وَ الذّاریاتِ ذَرْواً چیست؟ فرمود: بادهاست.
عرض کرد: فَالْحامِلاتِ وِقْراً، فرمود: ابرهاست.
عرض کرد: فَالْجارِیاتِ یُسْراً، فرمود: کشتی‌هاست.
عرض کرد: فَالْمُقَسِّماتِ امْراً، فرمود: منظور فرشتگان است.
با این حال تفسیرهای دیگری است که با این
تفسیر قابل جمع است. از جمله این که منظور از:
(جاریات یسراً)، نهرهایی است که به وسیله باران‌ها به جریان می‌افتد و منظور از
(فالمقسّماتِ امراً)، ارزاقی است که به واسطه فرشتگان از طریق کشاورزی تقسیم می‌شود. به این ترتیب سخن از بادها، سپس ابرها و بعد از آن نهرها و سرانجام روییدن گیاهان است که تناسب نزدیکی با مسئله
معاد که بعد از آن آمده دارد، زیرا می‌دانیم که یکی از دلایل امکان معاد مسئله زنده کردن زمین‌های مرده به وسیله نزول باران است که بارها در قرآن به عبارات مختلف ذکر شده است.
این احتمال نیز داده شده که این چهار وصف همگی اوصاف بادها باشد، بادهایی که ابرها را تولید می‌کند و بادهایی که آنها را بر دوش خود حمل می‌کند و بادهایی که آنها را به هر سو می‌راند و بادهایی که دانه‌های باران را به هر طرف می‌پاشد.
با توجه به این که تعبیرات این آیات جامع و کلی است می‌تواند همه این معانی را در خود جای دهد ولی عمده همان تفسیر اوّل است. در اینجا این سؤال پیش می‌آید که اگر منظور فرشتگان است، فرشتگان چه اموری را تقسیم می‌کنند؟ در پاسخ می‌گوییم: این تقسیم کار ممکن است مربوط به کل تدبیر این عالم باشد که گروه‌هایی از فرشتگان الهی به فرمان او تدبیر امور آن را برعهده دارند و نیز ممکن است مربوط به تقسیم ارزاق و یا تقسیم قطرات باران بر مناطق روی زمین باشد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مُقَسِّمات»، ج۳، ص۶۷۰-۶۷۱.
