مُضارّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مُضارّ:
(غَيْرَ مُضآرٍّ وَصيَّةً مِّنَ اللّهِ ) مُضارّ اسم فاعل از باب مفاعله به معنى «زيان رساننده به يكديگر» است، آيه مى‌گويد: «...اگر مردى از دنيا برود و برادران و خواهران از او ارث ببرند، يا زنى از دنيا برود و برادر و يا خواهرى داشته باشد هريک از آن‌ها يک ششم مال را به ارث مى‌برند...» اين در صورتى است كه از شخص متوفى يک برادر و يک خواهر باقى بماند، امّا اگر بيش از يكى باشند مجموعا يک ثلث مى‌برند يعنى بايد ثلث مال را در ميان خودشان تقسيم كنند. سپس اضافه مى‌كند
(مِنْ بَعْدِ وَصيَّةٍ يوصى بِها أَوْ دَيْنٍ): اين در صورتى است كه
وصیّت قبلا انجام گيرد و ديون از آن خارج شود «غير مضارّ» درحالى‌كه وصيّت و همچنين دين جنبه زيان رسانيدن به
ورثه نداشته باشد به اين معنى كه بيش از ثلث وصيّت نكند، زيرا طبق رواياتى كه از
پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و ائمه اهل بيت (علیه‌السلام) وارد شده، وصيّت بيش از ثلث «اضرار» به ورثه است و نفوذ آن مشروط به رضايت آن‌ها مى‌باشد و يا اين‌كه براى محروم ساختن ورثه و زيان رسانيدن به آن‌ها اعتراف به ديون و بدهی‌هايى كند درحالى‌كه بدهكار نباشد.
به موردی از کاربرد مُضارّ در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ إِن لَّمْ يَكُن لَّهُنَّ وَلَدٌ فَإِن كانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَكُمُ الرُّبُعُ مِمّا تَرَكْنَ مِن بَعْدِ وَصيَّةٍ يوصينَ بِها أَوْ دَيْنٍ وَ لَهُنَّ الرُّبُعُ مِمّا تَرَكْتُمْ إِن لَّمْ يَكُن لَّكُمْ وَلَدٌ فَإِن كانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمّا تَرَكْتُم مِّن بَعْدِ وَصيَّةٍ توصونَ بِها أَوْ دَيْنٍ وَ إِن كانَ رَجُلٌ يورَثُ كَلاَلَةً أَو امْرأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ واحِدٍ مِّنْهُما السُّدُسُ فَإِن كانوَاْ أَكْثَرَ مِن ذَلِكَ فَهُمْ شُرَكاء في الثُّلُثِ مِن بَعْدِ وَصيَّةٍ يوصى بِهآ أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضآرٍّ وَصيَّةً مِّنَ اللّهِ وَ اللّهُ عَليمٌ حَليمٌ) (و براى شما، نصف ميراث زنانتان است، اگر آن‌ها فرزندى نداشته باشند و اگر فرزندى داشته باشند، يک چهارم ميراث آن‌ها از آن شما است. پس از انجام وصيّتى كه به آن سفارش كرده‌اند و اداى دين و براى زنان شما، يک چهارم ميراث شما است، اگر فرزندى نداشته باشيد و اگر براى شما فرزندى باشد، يك هشتم ميراث شما از آن آنهاست؛ بعد از انجام وصيّتى كه به آن سفارش كرده‌ايد، و اداى دين. و اگر ميت مرد يا زنى بوده باشد كه خواهر يا برادر از او ارث مى‌برند و يک برادر يا يک خواهر دارد، سهم هر كدام، يک ششم است اگر برادر و خواهر مادرى باشد و اگر بيش از يک نفر باشند، آن‌ها در يک سوّم شريك هستند، پس از انجام وصيّتى كه به آن سفارش شده و اداى دين، به شرط آن‌كه از طريق وصيّت و
اقرار به دين، به ورثه ضرر نزند. اين سفارش خدا است و
خدا دانا و داراى حلم است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در جمله
(غَيْرَ مُضارٍّ) كلمه غير منصوب بر حاليت است و كلمه مضار از مصدر مضاره است كه به معناى ضرر رساندن به غير است و از ظاهر عبارت بر مى‌آيد كه مراد از آن ضرر رساندن
میت به وسيله دين باشد، مثل اين‌كه ميت خود را
مدیون و مقروض كند تا به اين وسيله ورثه را از ارث محروم سازد و يا مراد ضرر رساندن هم به وسيله دين باشد (به بيانى كه گذشت) و هم به وسيله وصيت به بيش از ثلث مال.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مُضارّ»، ج۲، ص۶۶۶.
