مَواقِیت (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَواقِیت:(هِيَ مَواقيتُ لِلنّاسِ) «مَواقِیت» جمع «ميقات» از مادۀ «
وقت» به معنى «
زمان و هنگام معين و مقرر» است.
به موردی از کاربرد «مَواقِیت» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يَسْأَلونَكَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَواقِيتُ لِلنّاسِ وَ الْحَجِّ وَ لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتواْ الْبُيوتَ مِن ظُهورِها وَ لَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَ أْتواْ الْبُيوتَ مِنْ أَبْوابِها وَ اتَّقواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحونَ) «درباره «هلال‌هاى
ماه» از تو
سؤال مى‌كنند؛ بگو: «آن‌ها، بيان اوقات و تقويم طبيعى براى نظام زندگى مردم و تعيين وقت
حج است». و كار نيک، آن نيست كه از پشت خانه‌ها وارد شويد آن‌چنان كه در جاهليت در حال
احرام مرسوم بود)؛ بلكه نيكى اين است كه پرهيزگار باشيد. و از در خانه‌ها وارد شويد و
تقوا پيشه كنيد، تا رستگار گرديد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
مواقيت گفتيم عبارت است از زمان‌هايى كه براى هر كارى معين مى‌شود، و اين زمان ماه‌ها هستند، نه هلال‌ها كه عبارت است از قيافه مخصوص قرص
قمر، پس معلوم مى‌شود پاسخ، پاسخ سؤال سائلين نيست، و نيز معلوم مى‌شود منظور سائلين از اهله فوايد آن بوده.
و سخن كوتاه آن‌كه معلوم شد غرض از سؤال، موقعيت ماه‌هاى قمرى بوده كه
سبب آن‌ها چيست؟ و چه فوايدى دارد؟ در پاسخ هم به بيان فوايد آن پرداخته، و فرموده ماه‌ها عبارتند از زمان و اوقاتى كه مردم براى امور معاش و
معاد خود تعيين مى‌كنند.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
آيه مورد بحث بيان‌گر فوايد هلال ماه و تعيين وقت از طريق رؤيت آن است، زيرا مردم از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) مى‌خواستند كه آثار و فوايد هلال‌هاى ماه را بيان كند.
خداوند به پيامبر (ص) فرمود:
(قُلْ هِيَ مَواقيتُ لِلنّاسِ وَ اَلْحَجِّ)«به آن‌ها بگو (يكى از فوايد آن) بيان اوقات براى (نظام زندگى) مردم و تعيين وقت حج است.»
سرانجام، پيامبر (ص) براى مردم بيان داشت كه طلوع ماه در ابتدا به صورت
هلال است و سپس تغيير تدريجى آن در انجام وظايف و نظام زندگى و تنظيم امور مادى، قراردادهاى تجارى و تعيين اوقات، وعده‌ها، پيمان‌ها و نيز انجام امور عبادى،
روزه داشتن، برگزارى حج در وقت معين و نيز مانند آن بسيار مؤثر و سودمند است و با رؤيت آن مى‌توان، ابتدا و وسط و آخر ماه‌ها را تشخيص داد و كارهاى خويش را بر طبق آن تنظيم كرد.
در
حقیقت ماه يک «تقويم طبيعى» براى تمام افراد
بشر محسوب مى‌شود كه عموم مردم در هر نقطه‌اى از جهان كه باشند مى‌توانند از اين تقويم طبيعى استفاده كنند، نه تنها آغاز و وسط و آخر ماه را مى‌توان با آن شناخت، بلكه با دقت، روزهاى ماه را نيز مى‌توان تشخيص داد و بديهى است نظام زندگى اجتماعى بشر، بدون تقويم، يعنى يک وسيلۀ دقيق و عمومى براى تعيين تاريخ، امكان‌پذير نيست، به همين
دلیل، خداوند اين تقويم جهانى را در اختيار همگان قرار داده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مواقیت»، ج۴، ص ۷۰۲.
