مَسحُور (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَسحُور: در بيان معناى
«مَسْحُور» مفسران دو تفسير گفته‌اند: بعضى آن را به معناى «
ساحر» دانسته‌اند به شهادت آيات ديگر
قرآن كه مى‌گويد:
فرعون و فرعونيان همه جا او را متهم به
ساحر بودن كردند. و آمدن اسم مفعول به معناى فاعل در لغت عرب شبيه و نظير دارد مانند «مَشْئُوم» به معناى «شائم» كسى كه مايه بدبختى است، و «ميمون» به معناى «يامن» كسى كه مايه خوشبختى است.
ولى جمعى ديگر از مفسران
«مَسْحُور» را به همان معناى مفعولى واگذاشته‌اند، به معناى كسى كه
سحر در او
اثر گذاشته، چنان كه از آيه ۳۹
ذاریات استفاده مى‌شود كه هم نسبت
سحر به او دادند و هم جنون.
به هر حال اين روش هميشگى مستكبران است كه مردان الهى را به خاطر نوآوری‌ها، حركت بر ضد مسير جامعه‌هاى فاسد، و همچنين نشان دادن خارق عادات، متهم به
سحر و يا جنون مى‌كردند، تا در افكار مردم ساده‌دل نفوذ كنند و آنها را از گرد پيامبران پراكنده سازند يا نگذارند كسى به آنها
ایمان آورد.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
مَسحُور:
(إِذْ يَقُولُ الظَّالِمُونَ إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَسْحُوراً)»
(آن‌گاه كه
ستمکاران مى‌گويند: شما تنها از مردى افسون شده، پيروى مى‌كنيد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: معناى مجموع آن دو آیه چنين مى‌شود: ما به گوش‌هاى ايشان كه با آن به تو گوش مى‌دهند داناتريم، و به دل‌هاى ايشان كه با آن به كار تو مى‌نگرند عالم‌تريم، و چگونه عالم‌تر نباشيم و حال آنكه آفريدگار و مدبر آنها مایيم، پس ما به آنچه كه با آن گوش مى‌دهند يعنى به گوش‌هايشان در حين گوش دادن عالم‌تريم و همچنين به دل‌هاشان در آن هنگام كه با هم به حالت نجوى و در گوشى حرف مى‌زنند، و از ترس صدا بلند نمى‌كنند داناتريم كه ظالمين ايشان بعد از بيخ گوشی‌ها حرف زدن، در آخر رأى مى‌دهند و مى‌گويند شما مسلمانان جز مردى جادو شده را پيروى نمى‌كنيد، و همين خود مصداق اين است كه اين‌ها حق را نفهميده‌اند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَ لَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى تِسْعَ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ فَاسْأَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ إِذْ جَاءهُمْ فَقَالَ لَهُ فِرْعَونُ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يَا مُوسَى مَسْحُورًا) (ما به
موسی نُه معجزه روشن داديم؛ پس از
بنی‌اسرائیل سؤال كن آن زمان كه موسى به سراغ آنها آمد چگونه بودند؟ فرعون به او گفت: «اى موسى! گمان مى‌كنم تو افسون شده‌اى.»)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: يعنى من گمان مى‌كنم كه تو را
سحر كرده باشند و در نتيجه خللى به عقلت وارد آمده باشد، و اين همان معنايى است كه در جاى ديگر نقل نموده فرموده است:
(إِنَّ رَسُولَكُمُ الَّذِي أُرْسِلَ إِلَيْكُمْ لَمَجْنُونٌ) بعضى گفته‌اند: مقصود از
مسحور كه به صيغه اسم مفعول است
ساحر و به معناى اسم فاعل است نظير كلمه ميمون و مشئوم كه به معناى دارنده ميمنت و دارنده نحوست است كه در اصل در نسبت استعمال شده معناى ميمنتى و مشئمتى را مى‌دهد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ - مِن شَرِّ مَا خَلَقَ - وَ مِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ - وَ مِن شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ - وَ مِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ) (بگو: «پناه مى‌برم به پروردگار سپيده صبح، از شرّ آنچه آفريده است؛ و از شرّ هر موجود شرور هنگامى كه شبانه وارد مى‌شود؛ و از شرّ آنها كه با افسون و
سحر در گره‌ها مى‌دمند؛ و از شرّ حسود هنگامى كه حسد مى‌ورزد.»)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: يعنى و از شر زنان جادوگر
ساحر، كه در عقده‌ها و گره‌ها عليه
مسحور مى‌دمند، و به اين وسيله
مسحور را جادو مى‌كنند. و اگر از ميان جادوگران، خصوص زنان را نام برد، براى اين بود كه
سحر و جادوگرى در بين زنان بيشتر است تا مردان، و از اين آيه استفاده مى‌شود كه
قرآن كريم
تاثير سحر را فى الجمله تصديق دارد، و نظير اين آيه در تصديق
سحر آيه زير است كه در داستان هاروت و ماروت مى‌فرمايد:
(فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُما ما يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ وَ ما هُمْ بِضارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ) و نيز نظير آن، آيه‌اى است كه سخن از
ساحران فرعون دارد.
ولى بعضى از مفسرين گفته‌اند: آيه مورد بحث نظرى به
سحر ندارد، بلكه مرادش از دمندگان در گره‌ها، آن زنانى است كه با تسويلات خود تصميم‌هاى شوهران را از ايشان مى‌گيرند و رأى شوهران را متمايل به آن جانبى مى‌كنند كه خودشان صلاح مى‌دانند و دوست دارند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، بر گرفته از مقاله «مَسحُور»، ص۵۲۵.
