مَدِینَه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَدِينَةِ:
(أَقْصَى الْمَدِينَةِ)مَدِينَةِ: بر وزن قبیله به معنای «شهر» و جمع آن «
مدن و مدائن» است.
بعضی «مدینة» را از «دان» دانسته و میم آن را زاید گرفته‌اند. این واژه در
قرآن گاهی در مطلق شهر به کار رفته و گاه منظور از آن، «
مدینة الرّسول» است که ابتدا «
یثرب» نام داشته و پس از هجرت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) «مدینة» خوانده شده است.
جمع مدینة در
قرآن فقط به شکل «مدائن» به کار رفته است.
تفسیر نمونه با توجه به
آیه ۱۲۳ سوره اعراف «المدینة» را مجموع کشور
مصر گفته و به اصطلاح الف و لام آن را الف و لام جنس دانسته است.
به موردی از کاربرد «مَدِينَةِ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ جَاء مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ.)(و مردى با ايمان از دورترين نقطه شهر با شتاب آمد، گفت: «اى قوم من! از فرستادگان خدا پيروى كنيد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
اقصاى مدينه به معناى دورترين نقطه آن نسبت به ابتداى فرضى آن است. در اول كلام قريه آورده بود، و در اين‌جا از آن به مدينه تعبير كرد، تا بفهماند
قریه مذكور بزرگ بوده. و كلمه سعى به معناى سريع راه رفتن است.
نظير اين تعبير در داستان
موسی (علیه‌السلام) و آن مرد قبطى آمده و فرموده:
(وَ جاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعى) (مردى از دورترين نقطه شهر آمد در حالى كه مى‌دويد.) در اين
آیه كلمه رجل جلوتر از اقصى المدينة آمده، و در آيه مورد بحث بعد از آن آمده، بعيد نيست نكته‌اش اين باشد كه در آنجا عنايت و اهتمام به آمدن مردم و خبر دادنش به موسى (علیه‌السلام) بوده، كه درباريان در باره كشتن تو شور مى‌كردند، و لذا كلمه رجل را جلوتر آورد. و در درجه دوم، اهتمام خود آن مرد به زودتر رسيدن و خبر دادن به موسى (علیه‌السلام) است، و لذا جمله يسعى را به عنوان حال مؤخر آورد، به خلاف آيه مورد بحث كه اهتمام در آن به آمدن از دورترين نقطه شهر است، تا بفهماند بين رسولان و آن مرد، هيچ تبانى و سازش قبلى در امر دعوت نبوده، و هيچ رابطه‌اى با او نداشته‌اند، لذا جمله
(مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ) را مقدم آورد، و كلمه رجل و يسعى را بعد از آن ذكر كرد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مدینه»، ج۴، ص۲۶۵.
