• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مَحْق (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





مَحْق (به فتح میم و سکون حاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای نقصان تدريجى است. از مشتقات آن در نهج البلاغه اِنْمَحَقَ (به کسر الف و سکون نون) و اِمْتَحَقَ (به کسر الف و سکون میم) است. يعنى به تدريج تلف شد. پنج مورد از آن در نهج البلاغه آمده است.



مَحْق به معنای نقصان تدريجى است. اِنْمَحَقَ و اِمْتَحَقَ، يعنى به تدريج تلف شد. راغب آن را ناقص كردن معنى نموده و قيد تدريج را ندارد و نيز به معنى از بين بردن، محو كردن و هلاک كردن آمده است.


حضرت علی (علیه‌السلام) درباره عذاب‌هاى دنيوى فرموده: «وَ خَوَّفَهُمْ مِنْ سَطْوَتِهِ، وَ كَيْفَ مَحَقَ مَنْ مَحَقَ بِالْمَثُلاَتِ، وَ احْتَصَدَ مَنِ احْتَصَدَ بِالنَّقِمَاتِ.» «خداوند مردم را از صولتش ترسانيد و بيان كرد كه چطور از بين برد آن كه را كه از بين برد با عقوبت‌هایى نظير هم، و درو كرد كسانى را كه درو كرد با نقمات و انتقامها.» (شرح‌های خطبه: )
به مصقلة بن هبیره كه به طرف معاویه فرار كرد نوشت: «وَ لاَ تُصلِحْ دُنْيَاكَ بِمَحْقِ دِينِكَ» «دنياى خودت را با از بين بردن دينت آباد مكن.» (شرح‌های نامه: )
درباره انسان فرموده: «أَمْ هذَا الَّذِي أَنْشَأَهُ فِي ظُلُمَاتِ الاَْرْحَامِ ... نُطْفَةً دِفاقاً، وَ عَلَقَةً مِحَاقاً وَ جَنِيناً وَ رَاضِعاً...» يعنى: «يا اين كه خداوند او را در ظلمات ارحام، نطفه ريخته شده، علقه بى‌شكل، جنین و شيرخوار آفريده است.» (شرح‌های خطبه: )
محاق به كسر اول آخر ماه و يا سه شب آخر ماه است، علت اين تسميه آن است ماه در آن سه شب مخفى است و ديده نمى‌شود، آن به معنى اسم مفعول (ممحوقه) است، امام (صلوات‌الله‌علیه)، علقه را محاق ناميده كه شكل و صورت انسانی در آن ممحوق، مخفى و ناپيدا است.


پنج مورد از این کلمه در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۹۶۴.    
۲. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۵، ص۲۳۴.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ص۷۶۱.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۱۳، خطبه ۱۴۷.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۴۱، خطبه ۱۴۳.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۰۴، خطبه ۱۴۷.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۰۹، خطبه ۱۴۷.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۶.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۹.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۶۶۷.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۶۸.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۰۳.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۷۳، نامه ۴۳.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۷۶، نامه ۴۳.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۱۵، نامه ۴۳.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۴۹، نامه ۴۳.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۵۶.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۵۶.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۰، ص۱۵۲.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۸۳.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۱۷۶.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۵۸، خطبه ۸۲.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۱۴۱، خطبه ۸۱.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۱۲، خطبه ۸۳.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۵۷، خطبه ۸۳.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۵۲.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۵۶.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۴۲۷.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۰.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۲۷۰.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «محق»، ج۲، ص۹۶۴.    






جعبه ابزار