مَتاع (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَتاع: (مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا) «مَتاع» از مادّه «
متوع» به معناى هر چيزى است كه انسان از آن بهره مى‌گيرد و مفهوم آن بسيار وسيع است و تمام وسائل زندگى و مواهب مادى را شامل مى‌شود.
راغب در
مفردات مى‌گويد: كُلَّمَا يُنْتَفَعُ بِهِ عَلى وَجْهٍ مَا، فَهُوَ مَتاعٌ وَ مُتْعَةٌ:
«هر چيزى كه به نحوى انسان از آن بهره مى‌گيرد، به آن متاع يا متعه گفته مى‌شود». بنابراين جمله
«دنيا متاع غرور است» مفهومش اين است كه، وسيله و ابزارى است براى فريب‌كارى، فريب دادن خويشتن و هم فريب ديگران و البته اين در مورد كسانى است كه دنيا را هدف نهايى قرار مى‌دهند و به آن دل مى‌بندند و بر آن تكيه مى‌كنند و آخرين آرزويشان، وصول به آن است، اما اگر مواهب اين جهان مادى وسيله‌اى براى وصول به ارزش‌هاى والاى انسانى و سعادت جاودان باشد، هرگز دنيا نيست، بلكه مزرعه آخرت و قنطره و پلى براى رسيدن به آن هدف‌هاى بزرگ است.
ترجمه و تفاسیر
آیات مرتبط با
مَتاع:
(زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاء وَ الْبَنِينَ وَ الْقَنَاطِيرِ الْمُقَنطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الأَنْعَامِ وَ الْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ اللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الْمَآبِ) (محبّت امور مادى، از قبيل زنان و فرزندان و اموال فراوان از طلا و نقره و اسب‌هاى ممتاز و چهارپايان و زراعت، در نظر مردم جلوه داده شده است تا در پرتو آن، آزمايش و تربيت شوند ولى اين‌ها وسايل گذران زندگى دنيا است و هدف نهايى نمى‌باشد و سرانجام نيک و زندگى والا و جاويدان نزد خدا است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(ذلِكَ مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا ...) يعنى اين شهواتى كه شمرديم امورى است كه در زندگى دنيا (يعنى نزديكترين زندگى براى انسان نسبت به جهان آخرت) وسيله اقامه حيات است و زندگى دنيا (نزديكتر) و همچنين متاع و وسيله اقامه آن امرى است فانى و از بين رفتنى، نه خود دنيا مى‌ماند و نه متاع آن، نه آن عاقبتى باقى و صالح دارد و نه اين، آن زندگى كه بقا دارد و شايسته است كه آن را زندگى بناميم، زندگى آخرت است كه نزد خدا است.
(وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ) (دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(مَتَاعٌ فِي الدُّنْيَا ثُمَّ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّ نُذِيقُهُمُ الْعَذَابَ الشَّدِيدَ بِمَا كَانُواْ يَكْفُرُونَ) (براى آن‌ها بهره‌اى ناچيز از دنيا است، سپس بازگشتشان به‌سوى ما است و آن‌گاه، مجازات شديدى به سزاى كفرشان به آن‌ها مى‌چشانيم!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: اين آيه شريفه خطابى است به
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله)، كه در آن علت رستگار نشدن كفار چنين بيان شده كه اين كفار در مقابل كفر به خداى تعالى چيزى به دست نياوردند جز متاعى اندک و لذتى دنيايى و موقت كه سرانجامش بازگشت به خداى تعالى و عذاب شديدى است كه خواهند چشيد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(وَ اللّهُ جَعَلَ لَكُم مِّن بُيُوتِكُمْ سَكَنًا وَ جَعَلَ لَكُم مِّن جُلُودِ الأَنْعَامِ بُيُوتًا تَسْتَخِفُّونَهَا يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَ يَوْمَ إِقَامَتِكُمْ وَ مِنْ أَصْوَافِهَا وَ أَوْبَارِهَا وَ أَشْعَارِهَا أَثَاثًا وَ مَتَاعًا إِلَى حِينٍ) (و
خدا براى شما از خانه‌هايتان محلّ سكونت و آرامش قرار داد و از پوست چهارپايان نيز براى شما خانه‌هايى (خيمه‌هايى) قرار دادكه روز كوچ كردن و روز اقامتتان، به آسانى مى‌توانيد آن‌ها را جابه‌جا كنيد و از پشم‌ها و كرک‌ها و موهاى آن‌ها، براى شما وسايل زندگى تا زمان معيّنى قرار داد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: منظور از متاع، متاعى است كه از آن بهره‌مند شويد الى حين البته اين بهره‌مندى تا مدتى است محدود، بعضى گفته‌اند: اين قيد مدت محدود اشاره است به اين‌كه همه اين نعمت‌ها فانى و از بين رفتنى است، پس عاقل نبايد به خاطر اين‌ها نعيم آخرت را از دست بدهد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِينَةٌ وَ تَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَ تَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَ الْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَكُونُ حُطَامًا وَ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَ رِضْوَانٌ وَ مَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ) (بدانيد زندگى دنيا تنها بازى و سرگرمى و تجمّل پرستى و فخر فروشى در ميان شما و افزون طلبى در اموال و فرزندان است، همانند بارانى كه محصولش كشاورزان را در شگفتى و سرور فرو مى‌برد، سپس خشک مى‌شود به گونه‌اى كه آن را زرد رنگ مى‌بينى، سپس تبديل به كاه مى‌شود. آرى دنيا نيز به همين سرعت مى‌گذرد و در آخرت، عذاب شديد است يا آمرزش و رضاى الهى، و زندگى دنيا چيزى جز متاع فريب نيست.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلَّا مَتاعُ الْغُرُورِ) يعنى دنيا جز متاعى نيست كه با آن تمتع مى‌شود و از آن بهره‌مند مى‌گردند و بهره‌مندى از آن همان فريب خوردن با آن است، البته اين فريب خوردن مخصوص كسانى است كه به دنيا دل بسته باشند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(مَّتَاعًا لَّكُمْ وَ لِأَنْعَامِكُمْ) (تا وسيله‌اى براى بهره‌گيرى شما و چهارپايانتان باشد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه متاعا
مفعول‌له است، مى‌فرمايد: ما آن‌چه از خوردنی‌ها كه رويانديم براى اين بود كه شما را و چهارپايان را كه شما به خود اختصاص داده‌ايد، بهره‌مند و سير كنيم و اگر در اين جمله از سياق غيبت
(فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ) به خطاب كم التفات شده، براى آن بوده كه منت تدبير خود و انعام نعمتش را تاكيد كرده باشد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مَتاع»، ص۴۹۸-۴۹۹.
