موانع بصیرت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این نوشتار در مورد ویژگیها و
موانع بصیرت است که
خداوند متعال در
قرآن کریم، تفکر در آفرینش
آسمانها و
زمین، و
عبرت از سرنوشت گذشتگان را متذکر می‌شود. به
عبارت دیگر
قرآن، صاحبان بصیرت را به
تفکر و
عبرت فرا می‌خواند.
قرآن، صاحبان
بصیرت را به بینش و دقت در وجود خود: «و فی اَنفُسِکُم اَفَلا تُبصِرون»
و پدیده‌های محیط اطراف سفارش می‌کند: «اَوَلَم یَرَوا اَنّا نَسوقُ الماءَ اِلَی الاَرضِ الجُرُزِ فَنُخرِجُ بِهِ زَرعًا... اَفَلا یُبصِرون»
و گاه آنان را از سرنوشت گذشتگان زنهار می‌دهد و به
عبرت‌گیری از آن‌ها فرا می‌خواند: «واللّهُ یُؤَیِّدُ بِنَصرِهِ مَن یَشاءُ اِنَّ فی ذلِکَ
لَعِبرَةً لاُِولِی الاَبصر».
آنان که از چشم
عبرت و
بصیرت بهره برده‌اند؛ توجهی به
دنیا و
لذات فانی آن ندارند و آن را با
آخرت و قرب خداوند معاوضه می‌کنند.
پارسایان هنگامی که گرفتار
وسوسه‌های شیطان شوند به سرعت متذکر می‌شوند، حقیقت را با نور بصیرت درمی‌یابند و از
دام وسوسه‌های شیاطین رهایی می‌یابند
: «اِنَّ الَّذینَ اتَّقَوا اِذا مَسَّهُم طئِفٌ‌مِنَ‌الشَّیطنِ تَذَکَّروا فَاِذا هُم مُبصِرون».
کفرورزی و
گناه باعث خاموش شدن
نور الهی در قلب
انسان و کور شدن چشم بصیرت وی می‌شود. تعبیرهایی گوناگون در
قرآن حاکی از بستن
دل کافران و
هدایت ناپذیری آنهاست.
در این
آیات از ترجیح
دنیا بر
آخرت،
نفاق و دورویی،
هواپرستی،
رویگردانی از آیات الهی،
سرسختی در پذیرش
ایمان و مواردی از این دست به عنوان
موانع هدایت پذیری و روشنی چشم بصیرت سخن آمده است. خداوند کوری،
کری، گنگی و
مهر و موم شدن
قلب اینان را در
قرآن به خود نسبت می‌دهد: «اُولئِکَ الَّذینَ لَعَنَهُمُ اللّهُ فَاَصَمَّهُم و اَعمی اَبصرَهُم»
ولی این نافی نقش آنان در گمراهی خود نیست، زیرا آنان خود از پذیرش سخن فطرت و بصیرتشان سر‌باز زده‌اند و این موجب ضعف بصیرت و عقل نظری آن‌ها شده است.
در حقیقت انسان در آغاز تولد، فاقد علم حصولی است و خداوند، هم ابزار علم حصولی را به وی می‌بخشد و هم
فطرت او را با
الهام از علم حضوری بهره‌مند می‌سازد. انسانی که از فطرت و شعور درونی خود بهره نبرد و در مسیر
شهوتها و
غرایز نفسانی قرار گیرد، و ابزار ادراکی او (سمع، بصر، قلب) که باید معارف و
اسرار عالم را بشناسد، با
گناه آلوده شود، جایی برای تابش نور هدایت بر آن نمی‌ماند.
احیاء علوم الدین؛ بحارالانوار؛ البحرالمحیط فی التفسیر؛ بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز؛ پرتوی از
قرآن؛ پیام
قرآن؛ التبیان فی تفسیر
القرآن؛ التحقیق فی کلمات
القرآن الکریم؛ تسنیم تفسیر
قرآن کریم؛ التعریفات؛ تفسیر جوامع الجامع؛ تفسیر
القرآن العظیم، ابن‌ابی حاتم؛ تفسیر
القرآن الکریم، ابن‌عربی؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر المنار؛ تفسیر نورالثقلین؛ جامع‌الاسرار و منبع الانوار؛ جامع‌البیان عن تأویل آی
القرآن؛ الجامع لاحکام
القرآن؛ قرطبی، الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ روح المعانی فی تفسیر
القرآن العظیم؛ روض الجنان و روح الجنان؛ شرح‌الاسماء الحسنی؛ شرح توحید الصدوق؛ شرح مصباح الشریعه؛ صفوة التفاسیر؛ الفرقان فی تفسیر
القرآن؛ فرهنگ اصطلاحات و
تعبیرات عرفانی؛ الکشاف؛ کشف الاسرار و عدة الابرار؛ لسان العرب؛ لغت نامه؛ لغت نامه
قرآن کریم؛ مجمع البحرین؛ مجمع البیان فی تفسیر
القرآن؛ معجم مقاییس اللغه؛ مفردات الفاظ
القرآن؛ مقامات معنوی؛ موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و‌العلوم؛ موسوعة مصطلحات جامع العلوم؛ میزان الحکمه؛ المیزان فی تفسیر
القرآن؛ نهج‌البلاغه.
دائرةالمعارف قرآن کریم برگرفته از مقاله بصیرت.
