منهج الفرقان فی علوم القرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب منهج الفرقان فی علوم القرآن تایف الشیخ محمد علی سلامة با تحقق دکتر محمد سید احمد المسیر، پیرامون مسائل
علوم قرآن نوشته شده است.
مؤلف در این کتاب مهمترین مسائل علوم قرآنی از جمله:
نزول قرآن ، اسباب
نزول مکی و
مدنی ،
جمع قرآن ،
تفسیر قرآن ،
نسخ ،
محکم و متشابه و
اعجاز قرآن را مورد بررسی قرار داده است. وی در ابتدا پس از طرح موضوع بحث و تعریف واژه‌های مورد نظر، دیدگاههای مختلف درباره آن موضوع را آورده و سپس دیدگاه خود را بیان می‌نماید. این کتاب در حقیقت یک دوره علوم قرآن است که مؤلف به صورت فشرده بیان نموده به گونه‌ای که برای اکثریت قابل فهم بوده و می‌تواند به صورت کتاب درسی نیز مورد استفاده قرار گیرد با توجه به اینکه روش مؤلف در بیان مطالب خلاصه گویی است اما با توجه به اهمیت بحث تفسیر و روشهای تفسیری، این مبحث را به صورت گسترده ارائه و در آن برخی از روشهای تفسیری همچون
تفسیر به رای ،
تفسیر ماثور و
تفسیر اشاری را تشریح نموده است.
۱- در هر بحث پس از نقل اقوال، دیدگاهها را مورد بررسی قرار می‌دهد.
۲- در مبحث چنانچه شبهه‌ای در آن مورد وجود داشته باشد آن را مطرح و پاسخ می‌دهد.
۳- مبحث دهم- تفسیر و تاویل: در این بحث پس از تعریف
تفسیر و
تاویل و رابطه بین آن دو، مفسرون از
صحابه را معرفی می‌نماید.
۴- در همین بحث،
طبقات مفسرین را ذکر و آنها را به چهار طبقه تقسیم نموده که عبارتند از: طبقه اول: مفسرین از صحابه و
تابعین و
تابعین آنها طبقه دوم: مفسرین از
محدثین طبقه سوم: مفسرین از علماء
اهل سنت طبقه چهارم: مفسرین از
اهل بدع و...
۵- بحث دوازدهم:
ناسخ و منسوخ : در این بحث پس از تعریف لغوی و اصطلاحی نسخ، راههای شناخت ناسخ و منسوخ را بیان، و در ادامه
شروط نسخ را ذکر نموده است. ۶- در همین مبحث تفاوت بین نسخ و
بداء و نسخ و
تخصیص را بیان کرده است.
۷- در همین مبحث پس از بیان اقسام سه گانه نسخ، مسلک علماء در ذکر ناسخ و منسوخ را توضیح داده، در پایان آیاتی را که ادعای نسخ در آنها شده است را ذکر و تفسیر آن را در نظر کسانی که قائل به نسخ نیستند بیان می‌کند.
۸- مبحث اول- پس از بیان معنای لغوی و اصطلاحی
علوم قرآن تاریخ ظهور معنای اصطلاحی آن را بررسی سپس بیان می‌کند که
قرن هشتم هجری زمانی است که تالیف در کتب
علوم قرآن فراوان شده است و در ادامه به معرفی برخی از این کتابها پرداخته است.
۹- بحث چهارم:
حدیث سبعة احرف : در این بحث پس از ذکر برخی از
احادیثی که موضوع
حدیث سبعة احرف را ذکر نموده‌اند، از مجموعه این
احادیث نتایجی را بدست می‌آورد و در ادامه آن اقوال علما درباره
حدیث مذکور را بیان و در پایان برخی از شبهات مطرح شده درباره
حدیث سبعة احرف را ذکر و پاسخ آنها را می‌دهد.
۱۰- بحث سوم:
اسباب نزول : در این مبحث پس از تعریف اسباب نزول فوائد شناخت آن را ذکر و در پایان راههای شناخت اسباب نزول را بیان کرده است.
۱۱- بحث سیزدهم:
محکم و متشابه : در این بحث پس از تعریف محکم و متشابه و بیان اقوال علماء درباره آنها،
حکمت وجود متشابه در
قرآن را توضیح می‌دهد.
۱۲- مبحث پنجم:
مکی و
مدنی : پس از تعریف مکی و مدنی در این مبحث، ضوابط هر کدام از سوره‌های مکی و مدنی و ویژگیهای آنها را تشریح نموده است
کتاب دارای یک مقدمه و ۱۵ بحث می‌باشد که جلد اول آن را مبحث اول تا نهم و جلد دوم آن را مبحث دهم تا پانزدهم تشکیل می‌دهدمباحث جلد اول عبارتند از:
مبحث اول: اصطلاح
علوم قرآنمبحث دوم:
نزول قرآنمبحث سوم:
اسباب نزولمبحث چهارم:
احرف سبعهمبحث پنجم:
مکی و مدنیمبحث ششم:
جمع قرآنمبحث هفتم:
ترتیب آیات و سوره‌های قرآن
مبحث هشتم:
رسم و کتابت مصحف شریف
مبحث نهم:
قرائت‌ها و قاریانمبحث دهم:
تفسیر و تاویلمبحث یازدهم:
ترجمه قرآن کریممبحث دوازدهم:
نسخمبحث سیزدهم:
متشابه قرآن مبحث چهاردهم:
اعجاز قرآنمبحث پانزدهم: قصه‌ها و
امثال قرآن کریم.
کتاب دو جلد است که جلد اول ۱۹۱ صفحه و جلد دوم ۱۷۳ صفحه و متن آن عربی است و مشخصات آن به قرار زیر است: ۱- کاغذ: اعلا ۲- چاپ: کامپیوتری ۳- جلد: شومیز ۴- نوبت چاپ: اول ۵- تاریخ انتشار: سال ۱۴۲۴ هجری قمری ۶- ناشر: دار نهضة مصر للطباعة و النشر و التوزیع ۷- دارای فهرست موضوعات ۸- نام کتاب: منهج الفرقان فی علوم القرآن. ۹- مؤلف: شیخ محمد علی سلامة. ۱۰- محقق: دکتر محمد سید احمد المسیر.
نرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
