منطقه برکی‌برک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَرَکی بَرَک، منطقه‌ای در
ولایت لوگر در مشرق
افغانستان می‌باشد.
متشکل از سه قسمت: ۱) روستای پراکنده؛ ۲) سکونتگاهی مرکب از ده قلعه با دیوارهای بلند با برج‌هایی در زوایای آن و سردرهای دواشکوبه (بالاخانه دار)؛ ۳) بازاری در پانصد متری دهکده و یک سرای مسافری و چند ساختمان دولتی.
در نقشه‌های قدیمی انگلیسی از
افغانستان قرن نوزدهم تنها نام
برکی راجان به چشم می‌خورد، اما در تقسیمات جدید کشوری افغانستان برکی برک نام قسمتی از ولایت لوگر است با مساحت ۳۲۹ کیلومترمربع که جمعیت آن را پیش از ۱۳۵۸ ش /۱۹۷۹ بین سی تا چهل هزار تن برآورد کرده‌اند.
اهمیت این منطقه بیش‌تر در این است که آخرین کسانی که به
زبان اُورمُری تکلم می‌کنند در نزدیکی قلعه‌های آن به سر می‌برند. برکی‌های لوگر و کانی گرام با این‌که در میان افغان‌ها زندگی می‌کنند
زبان و
فرهنگ خود را حفظ کرده‌اند.
اورمُری از گروه
زبان‌های ایرانی جنوب شرقی است، که امروزه در دو منطقه دور از هم، یعنی دره لوگر و منطقه کانی گرام در وزیرستان
پاکستان ، رایج است. زبان‌های
پَراچی و
پشتو • نیزاز این گروه‌اند. اگر چه زادگاه زبان اورمری را وادی لوگر دانسته‌اند اما ظاهراً نشانه‌های کهنگی در اورمری کانی گرام بیش‌تر بر جا مانده است. اورمری لوگر بیش از کانی گرام زیر تأثیر
زبان فارسی است. از زبان اورمری اسناد کتبی بر جای نمانده یا به دست نیامده است. اورمری زبان‌هایِ برکی بَرک محل خود را گرام می‌خوانند که در
هند و آریایی به معنی دهکده یا روستاست و در زبان سنسکریت به صورت ma ¦ Gra دیده می‌شود؛ چنانکه ظاهراً کانی گرام به معنای «روستای آتش» است. امروزه، جز در چند مورد استثنایی، اورمری زبان‌های برکی برک با تاجیک‌های فارسی زبان همگون شده‌اند. ساکنان برکی راجان بیقین از نژاد تاجیک‌اند.
قدیمترین اشاره به بَرَکی‌ها در بابرنامه دیده می‌شود. الفینستون آن را به صورت بُرّوکی، و لیچ به صورت بَرَکی آورده است.
از برکی‌ها در قرون یازدهم و دوازدهم چند تن به تألیف و تدریس پرداخته‌اند؛ مشهورترینشان: میرزاخان ملقب به
اوحدالدین ، عالم قرن یازدهم که آثاری به فارسی و عربی دارد؛ بهلول برکی، فرزند میرزاخان (متوفی ۱۱۷۰) شارح دیوان چند تن از شاعران پارسی گو؛
شیخ جوهر بن میرمحمد مدد خیل (متوفی ۱۰۸۳) مؤلف اثری در
فقه ؛ علی محمد انصاری، تذکره نویس، می‌باشند.
(۱) قاموس جغرافیائی افغانستان، چاپ محمد حکیم ناهض، ج ۱، کابل ۱۳۳۵ ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «برکی‌برک»، شماره۱۰۲۸.
