مناسبت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مناسبت، تناسب در لفظ یا
سیاق کلام؛ از اسباب تقدیم لفظی بر
لفظ دیگر را می‌گویند.
«مناسبت» یکی از اسباب تقدیم و تاخیر است؛ یعنی گاهی به مناسبتی که در
سیاق کلام هست، لفظی بر
لفظ دیگر مقدم می‌شود.
مانند:
۱. (ولکم فیها جمال حین تریحون وحین تسرحون)؛ «و در آن‌ها (
چهارپایان ) برای شما
زینت و شکوه است هنگامی که آن‌ها را به استراحتگاهشان بازمی گردانید و هنگامی که (صبحگاهان) به
صحرا می‌فرستید».
در این
آیه، بازگرداندن حیوانات در شامگاهان از آن رو که زیباتر از به صحرا رفتن در صبحگاهان است بر آن مقدم شده است (هنگام رفتن حیوانات همه گرسنه‌اند).
۲. (والذین اذا انفقوا لم یسرفوا ولم یقتروا)؛ «و کسانی که هرگاه
انفاق کنند، نه
اسراف کنند و نه سختگیری».
در این
آیه، نفی
اسراف مقدم شده است؛ زیرا
اسراف در انفاق بیشتر صورت می‌پذیرد.
گاهی نیز تقدیم و تاخیر به دلیل مناسبت
لفظ است، نه
سیاق ؛ مانند:
۱. تقدیم لفظ «اول» بر «آخر» در (هو الاول والآخر)
؛
۲. تقدیم لفظ «مستقدم» بر لفظ «مستاخر» در (ولقد علمنا المستقدمین منکم ولقد علمنا المستاخرین).
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «مناسبت».
