ملکه عصمت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عصمت ملکه‌ای ربانی، بازدارنده از
گناه و لغزش است.
عصمت در لغت به معنای منع آمده
عصمت در اصطلاح عبارت است از لطف
خدا بر بنده که مانع
ترک واجبات و ارتکاب محرمات می‌گردد، بدون آنکه از او سلب قدرت کند
عصمت در حقیقت ملکه‌ای ربانی است که مانع ارتکاب
معصیت و میل به گناه، با قدرت بر آن می‌شود.
از آن در باب اعتقادات برخی کتب فقهی و نیز باب حدود سخن گفته‌اند.
علامه طباطبايى ذيل سوره نساء آيه ۱۱۳ می فرمایند:
از ظاهر اين آيه بر مى‌آيد، آن چيزى كه عصمت به وسيله آن تحقق مى‌يابد و شخص معصوم به وسيله آن معصوم مى‌شود نوعى از علم است. علمى است كه نمى‌گذارد صاحبش مرتكب معصيت و خطا گردد. و به عبارتى ديگر علمى است كه مانع از ضلالت مى‌شود. هم چنان كه (در جاى خود مسلم شده) كه ساير اخلاق پسنديده از قبيل شجاعت و عفت و سخاء نيز هر كدامش صورتى است علمى كه در نفس صاحبش راسخ شده و باعث مى‌شود آثار آن بروز كند. و مانع مى‌شود از اينكه صاحبش متصف به ضد آن صفات گردد. مثلا آثار جبن و تهور و خمود و شره و بخل و تبذير از او بروز كند.
امام خمینی بر این باور است که حقیقت عصمت یک حالت نفسانی و نوری باطنی است که از نور کامل و
یقین و اطمینان تام حاصل می‌شود
و آنچه از معاصی از انسان صادر می‌شود، از نقصان یقین و ایمان است؛ لکن یقین تام و کامل انبیاء (علیهم‌السّلام) و
مشاهده حضوری حاصل از آن، آنان را از معاصی و گناه معصوم می‌کند و این به معنای اختیار نداشتن آنان در عدم ارتکاب گناه نیست؛ بلکه عصمت زاییده ایمان است.
امام خمینی مبدا عصمت پیامبر را اتصال آنان به حقیقت مطلق الهی و مشاهده حضوری حق می‌داند، زیرا انبیاء (علیهم‌السّلام) و اولیای الهی همواره خود را در محضر خدای تعالی که به همه امور احاطه دارد می‌بینند. اگر انسان یقین کند که تمام عوالم ظاهر و باطن در محضر ربوبی است و ایمان بیاورد که حق‌تعالی در همه‌جا حاضر و ناظر است و تمام اعمال و رفتار او را ماموران الهی ثبت می‌کنند و عذاب جهنم در پی آن است، امکان ندارد مرتکب گناه شود.
امام خمینی با بیان فرق میان باور عمیق قلبی و اعتقاد علمی، ویژگی انبیاء (علیهم‌السّلام) را باور عمیق قلبی آنان می‌داند که مانع صدور گناه از آنان می‌گردد.
ایشان عنصر یقین را در حصول عصمت یک اصل می‌داند و معتقد است ایمان و یقین بالاتر از دانستن است و عصمت نتیجه چنین ایمان و باوری است. از دیدگاه ایشان آنچه انبیای و اولیای الهی را از انسان‌های عادی متمایز می‌سازد علم ویژه و درجه بالای ایمان و یقین تام به حضور حق‌تعالی است که سبب عصمت آنان از گناه و خطا می‌گردد. طبق این بیان، عصمت محصول ایمان و یقین است که اگر انسان به حق‌تعالی
ایمان داشته باشد، با چشم قلب خداوند متعال را حاضر ببیند و باور کند که عوالم ظاهر و باطن محضر ربوبی و حق‌تعالی در همه‌جا حاضر و ناظر است، دیگر مرتکب گناه نخواهد شد.
از ضروریات مکتب
شیعه دوازده امامی، اعتقاد به معصوم بودن پیامبران و جانشینان ایشان است. چنان که از ضروریات مکتب شیعه اعتقاد به
معصوم بودن دوازده امام علیهم السّلام و
حضرت صدیقه کبری ،
فاطمه زهرا علیها السّلام است. خدای تعالی در
آیه تطهیر با صراحت به عصمت ایشان
شهادت داده است.
مقصود از معصوم بودن، محفوظ و مصون بودن آنان از هر گناهی است؛ بزرگ یا کوچک؛ به عمد یا از روی
سهو و فراموشی.
اعتقاد به عصمت پیامبران و نیز
اهل بیت علیهم السّلام
واجب و انکار عصمت آنان از سوی فردی شیعی موجب ارتداد و
کفر وی می‌شود.
اعتقاد به معصوم بودن فرشتگان از ضروریات مکتب شیعه امامی است.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۳۹۴، برگرفته از مقاله«عصمت». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
