ملل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَلَل (به به فتح میم و لام) و
مَلال (به فتح میم) از
واژگان نهج البلاغه به معنای خسته شدن و خسته کردن است. از مشتقات این ماده که در نهج البلاغه آمده عبارتند از:
مِلَّة (به کسر میم و تشدید لام) به معنای دين و شريعت،
مَمْلُول (به فتح میم و سکون میم دوم) به معنای خسته شده و
مَلُول (به فتح میم و ضم لام) به معنای كسى كه زود خسته مى‌شود.
مَلَل (مثل شرف) و
مَلال به معنای خسته شدن و خسته کردن است.
امام علی (علیه‌السّلام) در شكايت از يارانش با قلبى سوخته فرمود:
«اللَّهُمَّ إِنِّي قَدْ مَلِلْتُهُمْ وَ مَلُّوني، وَ سَئِمْتُهُمْ وَ سَئِمُوني، فَأَبْدِلنِي بِهِمْ خَيْراً مِنْهُمْ» «
خدایا من آنها را خسته كردم و آنها مرا خسته كردند، من آنها را به تنگ آوردم و آنها مرا به تنگ آوردند، خدايا بهتر از آنها را بمن بده...»
(شرح‌های خطبه:
)
در
دعای استسقاء فرمود: ا
«للَّهُمَّ قَدِ انْصَاحَتْ جِبَالُنَا... وَ هَامَتْ دَوَابُّنَا... وَ مَلَّتِ التَّرَدُّدَ في مَرَاتِعِهَا.» «خدايا كوهاى ما خشكيد، چهار پايان ما تشنه شد، و رفت و آمد را در چراگاهها خسته كردند «التّردد» مفعول «ملّت» است يعنى آن قدر رفت و آمد كردند كه تردّد را خسته نمودند.»
(شرح‌های خطبه:
)
و نيز حضرت فرموده:
«إِنَّ هذِهِ الْقُلُوبَ تَمَلُّ كَمَا تَمَلُّ الاَْبْدَانُ، فَابْتَغُوا لَهَا طَرَائِفَ الْحِكْمَةِ» «اين دل‌ها مانند بدن‌ها خسته مى‌شوند، براى آنها غرائب حكمت‌ها را بطلبيد.»
(شرح‌های حکمت:
) گويا مراد آن است با مطالب متنوع خستگى آنها را دفع كنيد.
در دفن
حضرت فاطمه (علیهاالسلام) خطاب به قبر
رسول خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) فرمود:
«فَإنْ أَنْصَرِفْ فَلاَ عَنْ مَلاَلَة، وَ إِنْ أُقِمْ فَلاَ عَنْ سُوءِ ظَنٍّ بِمَا وَعَدَ اللهُ الصَّابِرِينَ» «اگر از سر قبر فاطمه برگردم، از روى خستگى نيست و اگر بمانم از روى سوء ظن به وعده خدا نمى‌باشد.»
(شرح‌های خطبه:
)
مِلَّة به معنای دين و شريعت است و آن پنج بار در «نهج البلاغه» آمده است،
چنان‌كه
امام علی (علیه‌السّلام) فرموده:
«بَعَثَ إِلَيْهِمْ رَسُولاً، فَعَقَدَ بِمِلَّتِهِ طَاعَتَهُمْ، وَ جَمَعَ عَلَى دَعْوَتِهِ أُلْفَتَهُمْ... وَ الْتَفَّتِ الْمِلَّةُ بِهِمْ» «رسولى به سوى آنها فرستاد، او به دين خودش طاعت آنها را گره زد و بر دعوت خود آنها را جمع نمود، دين آنها را بعد از پراكندگى جمع و متحد گردانيد.»
(شرح‌های خطبه:
)
و نيز حضرت فرموده: بهترين چيزی كه با آن مى‌شود به
خدا پيوست ايمان به خدا و رسول اوست.
«وَ كَلِمَةُ الاِْخْلاَصِ فَإِنَّهَا الْفِطْرَةُ، وَ إِقَامُ الْصَّلاَةِ فَإِنَّهَا الْمِلَّةُ» «كلمه اخلاص كه مطابق فطرت است و اقامه نماز كه همان دين است.»
(شرح‌های خطبه:
)
گويا اطلاق ملل و ملتها براى مردم و جماعات به اعتبار اديان و عقائد آن‌هاست چنان كه راجع به زمان
جاهلیت فرموده:
«وَ أهْلُ الاَْرْضِ يَوْمَئِذ مِلَلٌ مُتَفَرِّقَةٌ، وَ أَهْوَاءٌ مُنْتَشِرَةٌ» «مردم زمين داراى مذاهب پراكنده و خواسته‌هاى ضد و نقيض، و جمعيّت‌هايى متشتّت بودند.»
(شرح‌های خطبه:
)
و نيز حضرت فرموده:
«وَ وَضَعَ الْمِلَلَ بِرَفْعِهِ» «مذاهب و ملّت‌هاى ديگر را با اعتلاى آن پايين قرار داد.»
(شرح‌های خطبه:
)
مَلُول به معنای كسى كه زود خسته مى‌شود، است.
امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید:
«وَ لاَ تَأْمَنَنَّ مَلُولاً» «به آدم زود خسته شونده اعتماد مكن، زيرا ممكن است خسته شده و كار تو را ناتمام بگذارد.»
(شرح‌های حکمت:
)
مَمْلُول به معنای خسته شده است.
چنان‌كه امام علی (علیه‌السّلام) فرموده:
«قَلِيلٌ تَدُومُ عَلَيْهِ أَرْجَى مِنْ كَثِير مَمْلُول» «عمل كمى كه مداوم باشد اميدوارتر است از عملى كه زياد و خسته شده باشد.»
(شرح‌های حکمت:
)
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ملل»، ج۲، ص۹۹۳.
