ملامحمد ممقانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ملامحمد مَمَقانی، از
فقها و
وعاظ مجاهد ایران در
قرن سیزدهم هجری می‌باشد.
پدرش زین العابدین نام داشت و خود از اهالی ممقان (از توابع تبریز) بود. او سه
پسر عالم و فاضل داشته است. میرزا محمدتقی متخلص به نیر که پسر دوم او بود و پس از
پدر، به
لقب وی «حجه الاسلام» معروف گردید.
از زندگی و تحصیلات او اطلاع روشنی در دست نیست، اما به نوشته نادرمیرزا (از معاصران او) در کتاب تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، وی روزگاری دراز، رئیس
شیخیه می بود…
محدث و واعظ و
فقیه بود. سخت نیکو وعظ و تذکیر دادی. او را حجه الاسلام گفتندی». اعتمادالسلطنه نیز در المآثر و الآثار او را «از مشاهیر مشایخ شعبه شیخیه» می داند و
آقا بزرگ در
الذریعه، وی را از شاگردان
شیخ احمد احسایی برشمرده است. معلم حبیب آبادی نیز در مکارم الآثار می نویسد که او «از علمای معروف بوده و در
فقه و
فلسفه و تخلق به ملکات فاضله و حسن بیان از نوادر به شمار می‌آمده است».
در ۱۲۴۱ ق وی از جمله علمای آذربایجان بود که به همراه گروه کثیری از علمای
شیعه سراسر‌ایران و عراق،
فتوای جهاد بر
ضد روس‌ها صادر کردند و در ماه
محرم ۱۲۴۲ ق ـ چنانکه در شرح حال حاج ملا احمد نراقی آمده است ـ وی و حاج
ملا احمد نراقی و گروه دیگری از علما در میان لشکریان‌ایران روضه خوانی می کردند و آنان را به
جهاد بر ضد روس، به فرماندهی
عباس میرزا ولیعهد، ترغیب می نمودند.
در ۱۲۶۳ ق که
سید علی محمد باب را برای
مناظره با علمای تبریز آوردند، حاج ملا محمد ممقانی و حاج ملا محمود نظام العلما با او مناظره کردند که باب به
تناقض گویی و پریشان گویی پرداخت و بی سوادی و بی اطلاعی او بر همگان آشکار شد و در
شعبان ۱۲۶۵ ق، حاج ملا محمد و آقا سیدحسین یزدی و آقا سیدمحمد حسن زنوزی،
فتوای قتل باب و ملا علی بشرویه‌ای را صادر کردند و سپس آن دو به قتل رسیدند.
سپهر در گذشت او را در آذربایجان و در ۱۲۶۸ ق و نادر میرزا و شیخ آقابزرگ تهرانی در ۱۲۶۹ ق و تراجم الرجال نیز در
روز جمعه ۷
صفر ۱۲۶۹ ق نوشته اند.
دانشنامه‌های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «ملامحمد ممقانی».
