مقتل محمد باقر دهدشتی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مقتل محمد باقر دهدشتی، از مباحث مرتبط به تاریخ‌نگاری
عاشورا و مقتل‌نگاری است. این مقتل، با عنوان
الدمعة الساکبة یکی از مقاتل قرن سیزدهم قمری و نگاشته محمد باقر بن عبدالکریم دهدشتی بهبهانی معروف به
محمد باقر دهدشتی متوفای ۱۲۸۵ق می‌باشد.
مقتل‌نگاری نوعی از تاریخ‌نگاری است که به طور خاص به شرح و بسط جزئیات
شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) و یارانش در واقعه
کربلا می‌پردازد. این روایت‌ها که در ابتدا به صورت شفاهی نقل می‌شدند، بعدها به صورت مکتوب نیز ثبت و ضبط شده و به عنوان "مقتل الحسین" شناخته می‌شوند. سه قرن هشتم، نهم و دهم، دوره افول مقتل‌نویسی و عاشورانگاری است و به جز موارد معدودی که گزارش شده، آثار مهمی در این سه قرن، تدوین و نگارش نشده و اگر هم نگاشته شده باشد، افزون بر آنکه خود ان آثار موجود نیستند، نام و نشانه‌ای هم از آنها در نگاشته‌های بعدی ثبت نشده است. در قرن سیزدهم نیز به لحاظ تعداد مقاتل و نگاشته‌های مربوط به واقعه کربلا نسبت به قرون ابتدایی دوره افول مقتل‌نگاری و نگاشته‌های‌عاشورایی محسوب می‌شود. یکی از مقاتل این قرن، کتابی با نام
الدمعة الساکبة نگاشته
محمد باقر دهدشتی متوفای ۱۲۸۵ق می‌باشد.
او از فضلاء و خوشنویسان قرن سیزدهم هجری بوده که به وسیله کتابت و خرید و فروش کتاب امرار معاش می‌کرد. وی مجلدات
جواهر الکلام را سه بار از اول تا آخر نوشت، و از کثرت نویسندگی و مراجعه به کتابهای مختلف و مطالعه و مطالعه به تدریج خود جزء مؤلفین شد و کتابی بنام «
الدمعة الساکبه» در پنج مجلد نوشت که بخش چشمگیری از این کتاب درباره
امام حسین (علیه‌السّلام) و واقعه
عاشورا است.
وی در این کتاب زندگانی
ائمه (علیه‌السّلام) را در چند جلد نگاشته است که دو جلد آن (جزء چهارم و پنجم) در چهارده فصل، به امام حسین (علیه‌السّلام) و عاشورا اختصاص دارد. او از شاگردان و مریدان
فاضل دربندی بوده و در این کتاب با تعبیر (قال الفاضل) از او نقل کرده است.
واعظ تبریزی خیابانی، از این نویسنده ستایش کرده و به نقل از شیخ محمود عراقی در کتاب دارالسلام فی من فاز بسلام الامام درباره او گفته است: «ذکر مصائب می‌نمود؛ به طوری که در آن عصر و بلد (
نجف) متعارف بود. از کتابهای مقتل فارسی مثل
روضة الشهداء و
محرق القلوب و مانند اینها کتابی به دست می‌گرفت و می‌خواند و چون
نیت خالص بود، تاثیری تمام می‌نمود.
محمد باقر دهدشتی در نقل گزارش عاشورا، از کتاب
منتخب طریحی بسیار بهره برده است. منابع دیگر او عبارت‌اند از:
بحار الانوار،
عوالم العلوم،
تظلم الزهراء،
مسند البتول،
تذکار الحزین،
جامع الاخبار،
نور العین،
مهیج الاحزان،
معدن البکاء او المصائب،
مقتل ابو مخنف و تفسیر منصوب به
امام عسکری (علیه‌السّلام).
۱. سخنان امام حسین (علیه‌السّلام) پس از شهادت
حضرت عباس و طلب آب برای طفل شیرخوار، و اجابت
حضرت علی اکبر برای آوردن آب؛ در حالی که مسلم است علی اکبر پیش از حضرت عباس شهید شده بود.
۲. نقل گفت وگوی امام حسین (علیه‌السّلام) با
سکینه درباره شهادت حضرت علی اکبر و امر کردن سکینه به صبر و انتساب همه اینها به آثار
شیخ مفید؛
در حالی که در آثار شیخ مفید چنین مطلبی نیست؛
۳. باقی ماندن
جنازه حضرت عباس در محل شهادتش به علت کثرت جراحات پیکر او، تا جایی که امام حسین (علیه‌السّلام) به نتوانست او را به محل جنازه‌های شهدای دیگر ببرد.
در حالی که چنین مطلبی در هیچ یک از منابع معتبر نیامده است.
این اثر، نخستین بار در ۱۳۰۶ق در تهران، چاپ سنگی شده و پس از آن در شهرهای مختلف تجدید چاپ شده است. بخش امام حسن (علیه‌السّلام) این کتاب با عنوان «کریم اهل بیت(ع)» و بخش امام حسین (علیه‌السّلام) با نام «زندگانی حسین بن علی سیدالشهداء» توسط ابراهیم سلطانی‌نسب به فارسی برگردانده شده است. گزیده‌ای از الدمعة الساکبه در سال ۱۳۰۲ق با اضافات و ترجمه آن به قلم محمد رفیع گرمرودی چاپ شده است.
• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۱۲۹-۱۳۰
