مقتل قاسم بن اصبغ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مقتل قاسم بن اصبغ، از مباحث مرتبط به تاریخ‌نگاری
عاشورا و مقتل‌نگاری است. این مقتل، كهن‌ترين مقتل مكتوب در بین
مقاتل قرن دوم هجری و نگاشته
قاسم بن اصبغ است. در حال حاضر نسخه اصلی این مقتل در دسترس نیست.
مقتل‌نگاری نوعی از تاریخ‌نگاری است که به طور خاص به شرح و بسط جزئیات
شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) و یارانش در واقعه
کربلا می‌پردازد. این روایت‌ها که در ابتدا به صورت شفاهی نقل می‌شدند، بعدها به صورت مکتوب نیز ثبت و ضبط شده و به عنوان "مقتل الحسین" شناخته می‌شوند. سابقه مقتل‌نگاری به اوایل قرن دوم هجری قمری می‌رسد.
قاسم بن اصبغ، فزند
اَصبَغ بن نُباته، یکی از اصحاب
امام علی (علیه‌السّلام)، و از حاضران جنگ‌های
جمل و
صفین بوده است.
مشهور آن است که کهن‌ترین مقتل مکتوب در بین مقاتل، از
اصبغ بن نباته است، چنان که
شیخ طوسی کتاب مقتل الحسین بن علی را از آثار اصبغ بن نباته دانسته است.
بنا بر خبری که
شیخ صدوق نقل کرده است، اصبغ بن نباته، شهادت امام حسین (علیه‌السلام) را درک کرده است. شیخ صدوق در جریان آویختن سر یکی از شهدای کربلا توسط یکی از سپاهیان
عمر سعد، از قول
قاسم بن اصبغ این گونه بیان کرده است: «من به پدرم گفتم: ای کاش این مردِ حامل سر، اندکی سر را بالاتر آویزان می‌کرد، مگر نمی‌یینی که دستان اسب با سر چه می‌کند؟» این گفته قاسم حاکی از آن است که اصبغ در زمان حادثه کربلا، زنده بوده است.
اما در اخبار و گزارش‌های تاریخی، هیچ گونه خبری درباره واقعه عاشورا از او نقل نشده است، بلکه راوی برخی از گزارش‌ها در این باره، فرزند وی قاسم بن اصبغ است، از این‌رو آن‌چه صحیح به نظر می‌رسد آن است که قاسم فرزند اصبغ که راوی برخی از اخبار واقعه عاشورا است، مقتلی‌داشته است، چنان که
طبری گزارشی را از او نقل کرده
و
ابن حمزه طوسی نيز اين خبر را با حذف اسناد، مستقيماً از قاسم بن اصبغ نقل نموده است.
همچنین
ابوالفرج اصفهانی،
شیخ صدوق،
و
سبط بن جوزی اخباری را به یک یا چند واسطه از او نقل کرده‌اند.
• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۴۵.
