مقام بقاء (دیدگاه امام خمینی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امام خمینی معتقدند هرگاه سالک خود و هستی خود را یکسره
تقدیم ذات حق‌تعالی کند و هر چه جز او را در مقام فعل، صفت و
ذات، فانی در حق ببیند، عنایت ازلی شامل او می‌گردد و سالک به خود می‌آید و از فنا به بقا می‌رسد.
فنا به معنای نابودی، نیستی، اضمحلال و در مقابل بقا است و در اصطلاح به معنای محوشدن و زوال مشاهده جنبه وجودی
سالک و تعینات امکانی در برابر هستی حق‌تعالی است.
امام خمینی نیز معتقد است با ظهور وحدت تامه مرتبه بقا و صحو در
سفر سوم رخ می‌دهد و حق و استعداد اشیا در حضرت اعیان ثابته برای سالک آشکار می‌شود.
به اعتقاد ایشان، سالک مادامی که گرفتار حب نفس باشد، در سیروسلوک
قدم نگذاشته است و اولین
قدم سفر الی الله، ترک حب نفس و انانیت است.
وقتی سالک با نفی کثرات اسمایی و صفاتی حجاب‌ها از او مرتفع شد به فنای ذاتی می‌رسد و اگر
استعداد سالک بر اساس عین ثابتش بیش از این باشد، از فنا به بقا راه یافته، به خود می‌آید و وظیفه هدایت خلق را به عهده می‌گیرد.
امام خمینی معتقد است سالک با رسیدن به فنای افعالی، اسمایی و ذاتی، افعال صفات و
ذات خود و موجودات را مستهلک در افعال، صفات و
ذات حق‌تعالی می‌بیند.
در این حال، سالک ازخودبی‌خود شده به محو کلی می‌رسد و حق در وجود او کارگر شده و با گوش حق می‌شنود و با چشم حق می‌بیند و با زبان حق سخن می‌گوید، همچنین درصورتی‌که عنایت الهی شامل حال بنده شود و پس از فنای تام به خود برگردد، حالت انس و طمانینه می‌یابد و وجود او حقانی شده، حق‌تعالی را در آینه موجودات مشاهده می‌کند.
مقام بقا به معنای رجوع عبد به هستی و صفات خود است، پس از آنکه وجود و صفاتش حقانی شد. به اعتقاد امام خمینی هرگاه سالک خود و هستی خود را یکسره
تقدیم ذات حق‌تعالی کند و هر چه جز او را در مقام فعل، صفت و
ذات، فانی در حق ببیند، عنایت ازلی شامل او می‌گردد و سالک به خود می‌آید و از فنا به بقا می‌رسد و صحو (بقا) بعد از محو (فنا) نصیب او می‌شود و به هوشیاری باز می‌گردد و به وجود حقانی نایل می‌شود.
ایشان مرتبه بقا و صحو را در سفر سوم می‌داند و معتقد است در
سفر سوم، حقایق و استعداد اشیاء در حضرت اعیان ثابته برای سالک آشکار می‌شود، در این مرتبه، سالک به نبوت و نبوت (تشریعی) نرسیده است؛ بلکه در سفر چهارم است که سالک به این نبوت می‌رسد و احکام ظاهری و باطنی را جعل می‌کند.
بنابراین اگر استعداد سالک بر اساس عین ثابتش بیش از آن باشد، از فنا به بقا راه یافته، به خود می‌آید و وظیفه هدایت خلق را بر عهده می‌گیرد.
درصورتی‌که عنایت حق شامل بنده شود، او را به حال خود باز می‌گرداند و از فنا به بقا راه می‌یابد و حالت انس و
طمانینه یافته جلوه جلال و جمال حق بر او آشکار می‌شود و در آینه
ذات، صفات و اعیان ثابته را مشاهده می‌کند. در مرتبه فنا، سالک کثرات را به وحدت حقیقی شهود می‌کند و اگر عبد به مرتبه بقای بعد از فنا دست یافت، علاوه بر شهود کثرت در وحدت، وحدت حقیقی را نیز در کثرات به‌تفصیل شهود می‌کند.
•
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
