مفسران قرن اول
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مفسران قرن اول به صاحبان آرای تفسیری در
قرن اول هجری قمری اطلاق می‌شود.
در منابع علوم قرآنی هنگام سخن از مفسران، دسته بندی‌های متفاوتی ارائه می‌شود که علت این تفاوت‌ها لحاظ‌های مختلف است. قرنی که مفسر در آن می‌زیسته،
مذهب و فرقه‌ای که به آن گرایش داشته است، گرایش تفسیری مفسر (اجتماعی، اخلاق، ادبی و…) و دیگر عوامل می‌تواند سبب دسته بندی‌های متفاوتی شود. دسته بندی رایج در متون کهن علوم قرآنی را می‌توان مبتنی بر ملاک دوگانه دانست. در طبقات اول تا سوم (و بلکه احیانا تا طبقه چهارم) محور و ملاک تعیین جایگاه و طبقه مفسر،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم (و
امامان معصوم علیه‌السّلام نزد
شیعه ) بود. به این ترتیب، پس از شخص پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم (و امامان معصوم علیه‌السّلام) اصحاب ایشان و
تابعان و تابعان تابعان به نوبت قرار می‌گرفتند؛ اما برای تعیین طبقات بعدی، کسانی در کنار هم قرار می‌گرفتند که در یک فاصله زمانی مشخص قرار داشتند و احیانا به دلیل ویژگی خاصی، از طبقه بعدی متمایز می‌شدند.
اما تقسیم بندی مفسران براساس قرنی که در آن می‌زیستند، ملاک واحدی است که حاصل آن، نموداری متفاوت از ملاک پیش گفته خواهد بود. در این تقسیم بندی، اگر فردی از تابعان در
قرن اول می‌زیسته است، به طبقه
صحابه ملحق می‌شود (مثل
سعید بن جبیر که متوفای ۶۴ هجری است)؛ به عبارت دیگر، مفسران قرن اول هجری متشکل از مفسران صحابه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و تابعان صحابه، متعلق به این قرن هستند.
علاوه بر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
امام علی علیه‌السّلام می‌توان از
عبدالله بن مسعود (م ۳۲ ق)،
ابی بن کعب (م حدود۱۹- ۳۶ ق)،
عبدالله بن عباس (م ۶۸ ق)،
جابر بن عبدالله انصاری (م ۷۴ق)،
رفیع بن مهران ریاحی (م حدود۹۰ - ۹۳ق)،
جابر بن زید (م ۹۳ ق) و سعید بن جبیر (م حدود ۹۴ - ۹۵ ق) نام برد.
فرهنگ‌نامه علوم قرآن، برگرفته از مقاله «مفسران قرن اول».
