مفتاح الطب و منهاج الطلاب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«مفتاح الطب و منهاج الطلاب» تالیف ابوالفرج علی بن حسین بن
هندو، کتابی است که برای دانش پژوهان طب تالیف شده و از مهم‌ترین تالیفات
ابن هندو به شمار می‌رود. این اثر با وجود اختصار دارای مطالبی گوناگون در تایخ
طب و آداب دانشجویان این فن است. در اهمیت این کتاب همین بس که ظهیرالدین بیهقی درباره آن می‌گوید: در شرافت و فوائد علم پزشکی کتابی همچون مفتاح الطب نیافته‌ام.
در مورد علت تالیف این کتاب باید گفت: چون مؤلف قبلا مقاله‌ای تحت عنوان «المشوقة فی المدخل الی الفلسفة» تالیف کرده بود که از جهت سهل الماخذ بودن مورد توجه دانشجویان قرار گرفت از او خواستند که مقاله‌ای در علم پزشکی بر همان اسلوب و روش بنویسد و او خواهش آنان را پاسخ گفت و این کتاب را برای آنان تالیف کرد و آن را به نام مفتاح الطب (کلید دانش پزشکی) نامید.
ابن هندو کتاب خود را در ده باب تالیف نموده که در باب اول به تشویق فراگیری علم پزشکی پرداخته است. در سایر ابواب، تعریف علم پزشکی، شرافت، اقسام علم پزشکی، مکاتب، روشها، مراتب کتاب‌های این علم، تعبیرات، تعریفات و اصطلاحات
علم پزشکی مورد مطالعه قرار گرفته است.
نحوه نگارش و بیان مطلب توسط مؤلف شیوه‌ای علمی و به دور از سادگی‌های ابتذال گونه است، ولی مؤلف از پیچیدگی و
اغلاق نیز دوری میکند تا این اثر مورد توجه قرار گیرد.
کتاب مفتاح الطب را باید از کتب مقدماتی علم طب به شمار آورد چراکه در آن مباحثی مطرح می‌شود که فراگیری آن قبل از ورود به مباحث اصلی دانش پزشکی از سویی لازم و از سویی سودمند و مفید است.
دانشجوی پزشکی اولا باید از جایگاه و ارزش علم پزشکی آگاه شود تا تمام همت و توان خود را در فراگیری این علم به کار گیرد، ثانیا باید بداند برای فراگیری علم پزشکی چه دانش‌هایی را فرا گیرد و ثالثا باید با جوانب
علم طب و نیز اصطلاحات رائج و شایع در این علم آشنا شود.
این مباحث انگیزه تالیف نگاشته‌هایی پیرامون این موضوعات شده است که کامل‌ترین و معروف‌ترین آن‌ها کتاب
ابن هندو است.
این اثر در برگیرنده بسیاری از مباحث مقدماتی علم پزشکی است و در عین جامعیت، اثری مختصر و جذاب است. شاهد این مدعا نیز توجه دانش پژوهان به مفتاح الطب از هنگام تالیف آن است.
کتاب به اهتمام دکتر مهدی محقق و محمدتقی دانش پژوه براساس دو نسخه خطی تصحیح و تحقیق شده است.
پس از تصحیح متن کتاب، فهرست نام اشخاص، گروه‌ها و فرقه‌ها، فهرست نام کتب و اماکن تدوین و تنظیم شده است. در پایان نیز سه پیوست ضمیمه متن شده است. پیوست اول مقاله‌ای به قلم آقای محمدتقی دانش پژوه با عنوان از
ابن سرابیون تا
ابن هندو است.
پیوست دوم مقاله‌ای از آقای دکتر مهدی محقق با عنوان
ابن هندو و
مفتاح الطب است که در آن شرح احوال و آثار
ابن هندو، خلاصه‌ای ترجمه وار از مفتاح الطب و فرهنگ الفبایی اصطلاحات کتاب مفتاح الطب بررسی شده است. پیوست سوم مقاله‌ای با عنوان پزشک در جامعه اسلامی سده‌های میانه به قلم فرانز رزنتال و ترجمه خانم بهناز هاشمی پور است.
کتاب مفتاح الطب در سال ۱۳۶۸ ش توسط مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل کانادا با همکاری دانشگاه
تهران منتشر شده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
