مغالطه وضع ما لیس بعلّة علة
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مغالطه وضع ما لیس بعلة علة، یکی از اقسام
مغالطه تالیف قیاسی است.
مغالطه معنوی بر دو قسم است:
۱.
مغالطه تالیف قیاسی؛
۲.
مغالطه جمع مسائل در یک مسئله.
مغالطه وضع ما لیس بعلة علة، از اقسام مغالطه تالیف قیاسی است. تشکیل
برهان به این است که
حد وسط علت به
اثبات،
اکبر برای
اصغر باشد، هم چنین در برهان، مناسبت نتیجه و مقدمات و ضرورت مقدمات، مورد توجه و ضروری است.
حال اگر یکی از این امور مختل شود، یعنی گمان کند حد وسط علت
ثبوت اکبر برای اصغر است و یا گمان کند مقدمات برهان ضروری است و یا گمان کند مناسبت لازم بین مقدمات و نتیجه برقرار است در حالی که واقعیت این گونه نباشد، همه این موارد از مغالطه علت قرار دادن چیزی است که علت نیست. در این موارد تشکیل برهان، در واقع
برهان مغالطی است که به صورت برهان واقعی می‌کند. مثلا "گاهی در لازم در یک موضوع جمع شده‌اند یکی از آن‌ها، علت دیگری تصور می‌شود، یا آن که هر دو یک چیز به نظر می‌آیند. و یا یکی از آن‌ها که علت حکم نیست به جای لازم دیگری که علت حکم است قرار داده می‌شود، در صورتی که مصاحبت آن‌ها امری اتفاقی بوده و هیچ یک علت وجود دیگری نمی‌باشد، مانند خنده و نویسندگی که در انسان به طور اتفاق جمع شده‌اند و بین آن‌ها
ملازمه حقیقی نیست، زیرا
عقل در انفکاک آن‌ها از یک دیگر محال نمی‌یابد، بنابراین، هر گاه گفته شود، که انسان خندان است، و هر خندانی نویسنده است، و نتیجه حاصل گردد که انسان نویسنده است، غیر علت به جای علت قرار داده شده است."
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• مظفر، محمدرضا، المنطق.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «مغالطه وضع ما لیس بعلة علة»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۲۰.
