مغالطه خارج قیاس

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

مغالطه خارج قیاس، نوعی مغالطه است که از متن قیاس مغالطی خارج و در عین حال موجب بهت يا خجالت يا ارعاب مخاطب گردد.

---

اجزای مغالطه بر دو گونه است:
۱. اجزای صناعی یا ذاتی؛
۲. اجزای خارجی.

---

اجزای خارجی مغالطه؛ که از آن به مغالطه خارج قیاس تعبیر می‌شود، نوعی مغالطه است که از متن قیاس مغالطی خارج و در عین حال موجب غلط‌اندازی و اشتباه‌کاری می‌گردد. از مغالطه خارج قیاس به مغلطات خارجی، مغالطات خارجی و مغالطات عرضی تعبیر می‌شود.

---

موارد مغالطه خارج قیاس عبارت‌اند از:
۱. تشنیع بر طرف؛ مانند این که گفته شود: مطلب دقیق‌تر است از این که امثال تو بفهمند: تو را چه رسد که در مقولات تصرف کنی.
۲. تکذیب طرف؛ بدین گونه که هر چه بگوید، ‌گر چه از اولیات هم باشد، انکار و تکذیب شود.
۳. تاویل گفته طرف به طوری که با این تاویل، کاذب به نظر برسد.
۴. تعبیر به عبارت مغلقه و دشوار که موجب سرگردانی و تهیر طرف گردد.
۵. تکثیر الفاظ بی‌معنا و کلمات نامربوط و تکریر بر جمله‌های مذکور که موجب پریشانی طرف شود به طوری که نتواند بر صدر و ذیل کلام احاطه یابد و اصل مقصود را ادراک نماید.
۶. تضعیف مطالب طرف؛ از قبیل این که: مطالب تو کهنه و مندرس و در عین حال، خرافات و اوهام و خیالات… است.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.

---