معلوم السببیه غیر معلوم الماهیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

تفاوت حدسيّّات با تجربيّّات این است که در تجربيّّات، عقل انسان سبب یک پدیده را کشف می‌کند، ولی در حدسيّّات، هم سبب و هم ماهيّّت آن سبب را می فهمد.

---

عالمان منطقی در فرق بین تجربیات و حدسیات چند مطلب را بیان کرده‌اند: یکی از آنها این است که؛ در تجربیات سبب در همین حد که سبب است معلوم است؛ اما ماهیت آن معلوم نیست؛ مثلا کسی که تجربه نموده در اثر خوردن انواعی از غذا مبتلا به اسهال می‌شود؛ می‌داند این غذاها سبب برای اسهال او هستند؛ هر چند نمی‌داند آیا همه این غذاها با هم سبب هستند یا یکی از آنها سبب است؟ و اگر یکی از آنها سبب است نمی‌داند کدام یک هستند. بنابراین در تجربیات فقط این که سببی وجود دارد معلوم می‌شود، اما ماهیت آن مشخص نمی‌شود.
برخلاف حدسیات قوی؛ یعنی اگر چیزی به واسطه حدس قوی‌ای که زایل کننده شک بوده و یقین آور باشد، ثابت شود، این حدس از قطعیات شمرده می‌شود؛ مانند این که آن چنان به نور ماه و خورشید و دگرگونی اوضاع آنها نگریسته شود که حدس بزنیم نور ماه از خورشید است، در این جا حدس هم بیان می‌کند که نور ماه دارای سبب است و هم معلوم می‌کند که سبب آن نور خورشید است. پس هم سببیت سبب معلوم است و هم ماهیت آن.

---