معجم المصطلحات البلاغية و تطورها (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«معجم المصطلحات البلاغیة و تطورها»، اثر
احمد مطلوب، فرهنگ‌نامه اصطلاحات رایج در فن بلاغت است.
«معجم المصطلحات البلاغیة و تطورها»، اثر
احمد مطلوب، فرهنگ‌نامه اصطلاحات رایج در فن
بلاغت است که به زبان عربی نوشته شده و تدوین آن، در سال ۱۴۰۷ ق / ۱۹۸۷ م، به پایان رسیده است.
نویسنده، علم بلاغت را مانند سایر علوم لغت عربی، در خدمت
قرآن کریم دانسته و این امر، انگیزه وی از تدوین اثر حاضر بوده است.
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و اصطلاحات به ترتیب حروف الفبا، از الف شروع و تا یاء ادامه یافته است.
این فرهنگ‌نامه، شامل اصطلاحات و لغات مربوط به
فصاحت، بلاغت،
معانی،
بیان و
بدیع می‌باشد.
نویسنده، در تدوین این فرهنگ‌نامه، سالیان دراز و متمادی، زحمت کشیده است و از مصادر فراوانی استفاده نموده است.
از جمله مصادری که نویسنده در نگارش این اثر، از آن‌ها استفاده کرده است، عبارتند از: «الإتقان فی علوم القرآن» جلال‌الدین سیوطی؛ «إحکام صنعة الکلام»
محمد بن عبدالغفور کلاعی اشبیلی اندلسی؛ «اخبار البحتری» ابوبکر
محمد بن یحیی الصولی؛ «الأدب الصغیر»
عبدالله بن مقفع؛ «أسرار البلاغة» عبدالقاهر الجرجانی؛ «الإشارة إلی الإیجاز فی بعض انواع المجاز» عزالدین عبدالعزیز
بن عبدالسلام؛ «البدیع فی نقد الشعر» اسامة
بن منقذ؛ «بدیع القرآن» ابن ابی‌الاصبع المصری؛ «بدیعیات الآثاری»؛ «
البرهان فی علوم القرآن»
بدرالدین محمد بن عبدالله زرکشی؛ «البرهان فی وجوه البیان» ابوالحسین اسحاق
بن ابراهیم
بن سلیمان
بن وهب الکاتب؛ «الجامع الکبیر فی صناعة المنظوم من الکلام و المنثور» ضیاءالدین ابن اثیر و... .
در مقدمه، ضمن بررسی جایگاه علم بلاغت در میان سایر علوم، به نکاتی پیرامون
کتاب، اشاره شده است.
نویسنده، در مورد هر واژه، ابتدا معنای لغوی آن را بررسی نموده و سپس، به معنای اصطلاحی آن پرداخته و ضمن تعریف آن واژه، به
آیات،
روایات و
اشعار عربی مربوط به آن واژه، اشاره کرده است.
این فرهنگ‌نامه، دربردارنده حدودا هزار و صد اصطلاح می‌باشد که از جمله آن‌ها، می‌توان به اصطلاحات زیر اشاره نمود:
ائتلاف؛
ابداع؛
ابدال؛
ایهام؛ اتساع؛ اتکاء؛ اجازه؛ احاله؛ اختراع؛
اختلاس؛
بدل؛ بدیع؛ بدیعیات؛ برائة؛ براعة؛ براعة الاستهلال؛ بلاغة؛
بلیغ؛ بیان؛
بسط؛ تأسیس؛ تأکید؛ تألیف؛ تأنیس؛
تبدیل؛
تبلیغ؛ تبیین؛ تتبیع؛
تجاهل عارف؛
تجنیس؛ جامع؛ جحد؛ جمع؛ جناس و انواع مختلف آن و...
در پایان کتاب، به منابع و مراجعی که برای اطلاعات بیشتر، می‌توان بدان‌ها مراجعه نمود، اشاره شده است.
فهرست موضوعات و مصادر مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها بیشتر به
ذکر منابع اختصاص یافته است.
نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
