• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مصطفی بن حسین تفرشی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تفرشی، مصطفی بن حسین، رجالی و اصولی و فقیه امامی در سده دهم و یازدهم است.


سید میر مصطفی بن حسین حسینی تفرشی ( متوفای بعد از سال ۱۰۴۴ق) آقا بزرگ می نویسد او در سال ۱۰۴۴ زنده بوده است.
[۱] آقا بزرگ تهرانی, الذریعه، ج۴، ص ۲۲۳.
یکی از اکابر علمای شیعه در قرن یازدهم و از مبرزترین شاگردان شیخ عبدالله تستری و محقق کرکی بوده است.
مرحوم میرزا محمد اردبیلی درباره وی فرموده است: «او سید اجل، جلیل القدر،‌رفیع الشأن عظیم المنزله،‌ فاضل کامل است و مقام وی بالاتر از آن است که بتوان او را توصیف کرد».
[۲] جامع الرواه،‌ج ۲، ص ۱۳۳.
مرحوم میرزا عبدالله افندی گفته است: «وی عالم محقق و ثقه و فاضل است»
[۳] ریاض العلماء ، ج ۵، ص ۲۱۲.


شرح حال، سال و محل تولد او در منابع نیامده است.
[۴] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۸، قم ۱۴۱۸.


گفته‌اند که وی با دانشمندانی چون شیخ محمدتقی مجلسی، شیخ بهاءالدین عاملی و میرزا محمد رجالی استرآبادی معاصر بوده و از آنان حدیث نقل کرده است.
[۵] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۷، ص۱۶۷.
[۶] مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۳، ص۴۰۳.
[۷] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۸، قم ۱۴۱۸.


۳.۱ - استاد اجازه

مهمترین استاد وی مولی عبداللّه تُستَری بوده که تفرشی در کتاب خود
[۸] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۳، ص۹۹، قم ۱۴۱۸.
او را بسیار ستوده و بیشترین نکات تحقیقی آن را از او دانسته
[۹] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۵، ص۲۱۲، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ ۱۴۱۵.
و در ۱۰۱۹ از وی اجازه روایی گرفته است.
[۱۰] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۴۶۰، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
[۱۱] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، ج۱، ص۵۶۶ پانویس، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۰.


۳.۲ - اساتید دیگر

وی همچنین از محضر عبدالعالی بن علی کَرَکی، فرزند محقق ثانی ، بهره برده و از او روایت کرده است.
[۱۲] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۳، ص۶۴، قم ۱۴۱۸.
[۱۳] محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الا´مل، ج۱، ص۳۲۲، چاپ احمد حسینی، قسم ۲، قم ۱۳۶۲ ش.

خوانساری
[۱۴] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۷، ص۱۶۸.
احتمال داده است که سیدفیض اللّه بن عبدالقاهر حسینی نیز از جمله استادان وی بوده باشد.

نصیر الدین محمد و ....

تاریخ درگذشت تفرشی معلوم نیست،
[۱۵] مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۳، ص۴۰۳.
[۱۶] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۸، قم ۱۴۱۸.
به نوشته آقابزرگ طهرانی
[۱۷] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۴، ص۲۲۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۱۸] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۲۴، ص۲۷۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۱۹] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۴۶۰، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
او تا ۱۰۴۴ زنده بوده است.

سیره نویسان شیعی از تفرشی به بزرگی یاد کرده و وی را به تبحر در علم رجال و رفعت شأن علمی و ژرف نگری ستوده‌اند.
[۲۰] محمدبن علی اردبیلی، جامع الرّواة و ازاحة الاشتباهات عن الطّرق و الاسناد، ج۲، ص۲۳۳، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۲۱] محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الا´مل، ج۱، ص۳۲۳، چاپ احمد حسینی، قسم ۲، قم ۱۳۶۲ ش.
[۲۲] عبداللّه مامقانی، مقباس الهدایه فی علم الدّرایه، ج۴، ص۸۱، چاپ محمدرضا مامقانی، قم ۱۴۱۱ـ۱۴۱۳.
[۲۳] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۸ ـ۱۰، قم ۱۴۱۸.

خوانساری
[۲۴] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۷، ص۱۶۸.
او را از پیشتازان سرشناس در دانش رجال حدیث دانسته و وی را به کمال وثاقت و عدالت و دقت در ضبط ، ستوده است.

اشتهار تفرشی بیش‌تر مرهون کتاب نقدالرّجال اوست که در باره شناخت راویان حدیث نوشته و در ۱۰۱۵ آن را به پایان برده است.
[۲۵] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۱۲ـ۱۳، قم ۱۴۱۸.


۷.۱ - انگیزه تالیف

هدف وی از تألیف این اثر، به گفته خودش،
[۲۶] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، ص۳۴، قم ۱۴۱۸.
تدوین کتابی بوده که جامع تمامی راویان حدیث، به دور از خطا، همراه با نظم و ترتیب و در بر دارنده آرای دانشمندان این علم باشد تا کمبود تألیفات پیشینیان را جبران کند.

۷.۲ - تمجید

رجالیان مشهور، کتاب وی را بسیار سودمند و دقیق و از بهترین آثار در رجال شناسی دانسته‌اند.
[۲۷] محمدبن علی اردبیلی، جامع الرّواة و ازاحة الاشتباهات عن الطّرق و الاسناد، ج۲، ص۲۳۳، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۲۸] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۷، ص۱۶۷ـ ۱۶۸.


۷.۳ - ویژگی‌ها

برخی از ویژگی‌های کار تفرشی عبارت است از:
اکتفا نکردن به توثیق یا تضعیف افراد و استناد به توثیق‌های فقها در منابع فقهی؛
نام بردن از برخی از شاگردان و استادان راویان حدیث؛
ژرف نگری و اختلاف نسخه‌های اصول رجالی؛
نقد و بررسی آرای رجالی علامه حلّی و ابن داوود ؛
ابتکار در حلّ برخی مشکلات رجالی.
[۲۹] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۱۴ـ ۱۵، قم ۱۴۱۸.

تفرشی، برخلاف روش معمول رجالیان معاصرش برخی از فقهای بزرگ را در شمار راویان آورده است.
[۳۰] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۷، ص۱۶۸.


۷.۴ - حاشیه نویسان

شماری از فقها و علمای رجال بر نقدالرّجال حاشیه نوشته‌اند، از جمله شیخ محمدتقی مجلسی، سیدعبداللّه جزایری ، سیدنعمت اللّه جزایری ، آقامحمدعلی کرمانشاهی فرزند وحید بهبهانی و مولی عنایت اللّه قُهپایی .
[۳۱] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۶، ص۲۲۷ـ ۲۲۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.

شیخ عبدالنبی کاظمی بر آن تکمله‌ای نگاشته است.
[۳۲] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۴، ص۴۱۷، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۳۳] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۲۴، ص۲۷۵، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.

خود تفرشی نیز سال‌ها پس از تألیف این کتاب، بر آن حاشیه‌هایی افزوده، از جمله سال درگذشت برخی معاصران را ذکر کرده است.
[۳۴] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۳، ص۹۹ پانویس ۳، قم ۱۴۱۸.
[۳۵] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۴، ص۳۳ پانویس ۷، قم ۱۴۱۸.


(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۲) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۰.
(۳) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
(۴) محمدبن علی اردبیلی، جامع الرّواة و ازاحة الاشتباهات عن الطّرق و الاسناد، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۵) عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ ۱۴۱۵.
(۶) مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، قم ۱۴۱۸.
(۷) محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الا´مل، چاپ احمد حسینی، قسم ۲، قم ۱۳۶۲ ش.
(۸) محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات.
(۹) عبداللّه مامقانی، مقباس الهدایه فی علم الدّرایه، چاپ محمدرضا مامقانی، قم ۱۴۱۱ـ۱۴۱۳.
(۱۰) مدرس تبریزی، ریحانة الادب.

۱. ↑ آقا بزرگ تهرانی, الذریعه، ج۴، ص ۲۲۳.
۲. ↑ جامع الرواه،‌ج ۲، ص ۱۳۳.
۳. ↑ ریاض العلماء ، ج ۵، ص ۲۱۲.
۴. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۸، قم ۱۴۱۸.
۵. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۷، ص۱۶۷.
۶. ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۳، ص۴۰۳.
۷. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۸، قم ۱۴۱۸.
۸. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۳، ص۹۹، قم ۱۴۱۸.
۹. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۵، ص۲۱۲، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ ۱۴۱۵.
۱۰. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۴۶۰، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
۱۱. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، ج۱، ص۵۶۶ پانویس، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۰.
۱۲. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۳، ص۶۴، قم ۱۴۱۸.
۱۳. ↑ محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الا´مل، ج۱، ص۳۲۲، چاپ احمد حسینی، قسم ۲، قم ۱۳۶۲ ش.
۱۴. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۷، ص۱۶۸.
۱۵. ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۳، ص۴۰۳.
۱۶. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۸، قم ۱۴۱۸.
۱۷. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۴، ص۲۲۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۱۸. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۲۴، ص۲۷۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۱۹. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۴۶۰، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
۲۰. ↑ محمدبن علی اردبیلی، جامع الرّواة و ازاحة الاشتباهات عن الطّرق و الاسناد، ج۲، ص۲۳۳، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۲۱. ↑ محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الا´مل، ج۱، ص۳۲۳، چاپ احمد حسینی، قسم ۲، قم ۱۳۶۲ ش.
۲۲. ↑ عبداللّه مامقانی، مقباس الهدایه فی علم الدّرایه، ج۴، ص۸۱، چاپ محمدرضا مامقانی، قم ۱۴۱۱ـ۱۴۱۳.
۲۳. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۸ ـ۱۰، قم ۱۴۱۸.
۲۴. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۷، ص۱۶۸.
۲۵. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۱۲ـ۱۳، قم ۱۴۱۸.
۲۶. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، ص۳۴، قم ۱۴۱۸.
۲۷. ↑ محمدبن علی اردبیلی، جامع الرّواة و ازاحة الاشتباهات عن الطّرق و الاسناد، ج۲، ص۲۳۳، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۲۸. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۷، ص۱۶۷ـ ۱۶۸.
۲۹. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۱، مقدمه، ص۱۴ـ ۱۵، قم ۱۴۱۸.
۳۰. ↑ محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۷، ص۱۶۸.
۳۱. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۶، ص۲۲۷ـ ۲۲۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۳۲. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۴، ص۴۱۷، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۳۳. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۲۴، ص۲۷۵، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۳۴. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۳، ص۹۹ پانویس ۳، قم ۱۴۱۸.
۳۵. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرّجال، ج۴، ص۳۳ پانویس ۷، قم ۱۴۱۸.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «مصطفی بن حسین تفرشی»، شماره۳۶۷۷.    
سایت اندیشه قم.    


رده‌های این صفحه : تراجم | علمای شیعه | علمای قرن یازدهم
جعبه ابزار